වෙසෙස් බූන්දි
කව්බෝයි ක‍්‍රිකට්- සංස්කෘතික පරිහානියේ කැඩපත
බූන්දි, 02:17:54
දසවෙනි ලෝක කුසලාන කි‍්‍රකට් තරගාවලිය නොබෝදා ඉන්දු උප- මහද්වීපයෙහි දී නිමාවට පත් විය. එහෙත්, කි‍්‍රකට් උනුසුම මැකී ගොස් නැත. තදනන්තරව, ඉන්දියානු අයි. පී. එල් තරගාවලිය ඇරැඹුනු බැවිනි. නුදුරු අතීතයෙහි මාස කීපයකට පමණක් සීමා වූ කි‍්‍රකට් සමය මෙකල වසර පුරා ම රඳවා ගැනුමට ක‍්‍රීඩා පරිපාලකයන්, අනුග‍්‍රාහක සමාගම් ඇතුලු සියලූ පාර්ශ්වයෝ වග බලා ගනිත්.
ලෝක කුසලාන තරගාවලිය පැවැත්වෙන අතරතුර ක‍්‍රිකට් විචාරකයෝ ද, විස්තර කථකයෝ ද, මාධ්‍යවේදිහු ද, ක‍්‍රීඩා ලෝලීහු ද, සුපුරුදු පරිදි, නොවැදගත් සංවාදයන්හි පැටලී සිටියහ. අසවල් ක‍්‍රීඩකයා කපා හැරියේ මන්ද? අසවල් ක‍්‍රීඩාංගනයට තරගයක් නොදුන්නේ මන්ද? අසවල් දුර්වලතා සහ අක‍්‍රමිකතා සිදු වූයේ කාගේ වරදින් ද? යනාදී වසයෙනි. රාවය පුවත් පතෙහි පල වූ ඇතැම් ලිපියකින් ක‍්‍රිකට් විශයයෙහි බල පැවත්වෙන කලාපයීය දේශපාලනය, වර්ගවාදය හා වානිජ්‍යය ප‍්‍රශ්න කෙරී තිබුන ද, සමස්තයක් ලෙස, යට කී සියලු විශ්ලේශන, ඒ හෝ මේ කාරණාව විවේචනය කිරීමෙන් සෑහීමට පත් වූවා විනා වත්මන් ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාවෙහි ජුගුප්සාජනක මුහුනුවර ගෝලීය සංස්කෘතික ඛාදනයේ හා පරිහානියේ ප‍්‍රකාශනයක් ලෙස දැක ගැනුමට අපොහොසත්ව තිබුනි. එබඳු වටහා ගැනීමක් සඳහා අදාල ප‍්‍රස්තුතය ඓතිහාසික වූත් ජාත්‍යන්තර වූත් සන්දර්භයක් තුල සාකච්ඡා කළ යුතු ය.
ලෝක කුසලාන තරගාවලියෙහි කෙටි ඉතිහාසය දෙස හැරී බලන කල්හි එය ඉතා ඉක්මනින් ජනපි‍්‍රය වූ අන්දම දශක දෙක තුනක් ඇතුලත එහි පේ‍්‍රක්ෂක සංඛ්‍යාවෙහි දැවැන්ත ආරෝහනය යමෙකුට පෙනී යයි. තරගාවලිය නිමිත්තෙන් නිකුත් වන නිල සමරු භාණ්ඩ ලැයිස්තුව පමනක් පිටු ගණනාවක් පුරා දිවෙයි (1975 ප‍්‍රාරම්භක අවස්ථාවෙහි නිකුත් කෙරුනේ සිහිවටන තුන හතරක් පමනි). තරගාවලියට පෙර සිට ම, ඊට සහභාගි වන සෑම රාජ්‍යයක ම මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍යයන්හි ප්රධාන සිරස්තලය වනුයේ කි‍්‍රකට් ය. අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් පවතිනුයේ රටවල් ස්වල්පයක පමණක් හෙයින් ‘ලෝක කුසලානය’ යන නම පවා උචිත නැතැ යි යමෙකු පැවසුවහොත් එය ද අසාධාරණ නොවේ. එසේ නම්, ප‍්‍රස්තූත තරගාවලිය අලලා ගත් ඝෝශාවෙහි හා උන්මාදයෙහි අරුත කිම?
වෙලඳපොල ග‍්‍රහනය
අප ජීවත් වන මේ ධනේශ්වර යුගයෙහි කී‍්‍රඩාව සුලු පිරිසකගේ වරප‍්‍රසාදයක් මිස මහජනතාවන්ගේ උරුමයක් නොවේ. ලෝක ජනගහණයෙන් අති බහුතරයකට කී‍්‍රඩා කිරීමෙහි ඉඩප‍්‍රස්ථා නොමැත. ඔවුන් විනෝදාස්වාදය ලබනුයේ ක‍්‍රීඩාව නැරඹීමෙනි. එහෙත්, ධනපති ක‍්‍රමය එම අවස්ථාව වුව ධනෝපායනයෙහි යොදවයි (නා නා ප‍්‍රකාර වෙළෙඳ දැන්වීම් සඳහා ඉඩ සලසනු වස් රූපවාහිනී තිරයෙහි ක‍්‍රීඩාව දිස්වන රාමුව ප‍්‍රමානයෙන් කුඩා වන අයුරු නිරීකෂනය කරන්න). ක‍්‍රිකට් ප‍්‍රවර්ධනය පිණිස ඉදිරිපත්ව සිටින අනුග‍්‍රාහක සමාගම් විසින් එය අධික ලාභ උපදවන ව්‍යවසායයක් බවට - කී‍්‍රඩාව ද, කී‍්‍රඩකයින් ද උණු කැවුම් මෙන් විකිණෙන හුවමාරු භාණ්ඩ බවට පත් කෙරී ඇති බව නොකිවමනා ය. ඔවුන්ට, කී‍්‍රඩාව යනු තම නිපැයුම් අලෙවි කර ගැනුමෙහි ද, තම ප‍්‍රතිරූපය ගොඩනඟා ගැනුමෙහි ද, බදු සහන ලබා ගැනුමෙහි ද වාහකයකි. මෙලෙස, ඔලිම්පික් උලෙලෙහි සිට පාසල් ‘බිග් මැච්’ දක්වා සකල සියලු කී‍්‍රඩා උත්සව අනුග‍්‍රාහකයින් අතර තරගයක් බවට පෙරලී තිබෙන තතු යටතේ, ඊනියා ‘කි‍්‍රකට් වසන්තයක්’ පිළිබඳව කෙරෙන දැවැන්ත ප‍්‍රචාරයෙහිත් ඉරිදා පොලකින් නැගෙන ගාලගෝට්ටියෙහිත් වැඩි වෙනසක් නැත. සත්තකින් ම, මේ කාලකන්නි අවධියෙහි වෙළඳපොල නීතියට අවනත නො වන මොනයම් කී‍්‍රඩාවකට වුව පැවැත්මක් නොමැත. කෙටියෙන් කියතොත්, නූතන කි‍්‍රකට් කර්මාන්තය වටා මුදල් ගැවසෙනුයේ ඩොලර් කෝටි ගනනිනි.
මූලාරම්භය හා වර්ධනය
ඩබ්ලිව්. ජී. ගේ‍්‍රස්
"Cricket Lovely Cricket" - ඒ මා කුඩා කල කියවන ලද පොතක නම ය. කි‍්‍රකට් යනු අධිරාජ්‍යවාදයෙහි - බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදයෙහි නිපැයුමකි. එහෙයින් ම, එය උපතේ සිට ම මුදල් ගනුදෙනු සමඟ බැඳී පැවතින. 1697 දී සසෙක්ස් හි සංවිධානය කෙරුනු මංගල කි‍්‍රකට් තරගය මත් ගිනි පනහක් වෙනුවෙන් පැවැත්වූවක් බව බි‍්‍රතාන්‍ය විශ්වකෝශය පවසයි. නූතන කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවේ පියා හැටියට පිලිගැනෙන ඩබ්ලිව්. ජී. ගේ‍්‍රස් (1848-1915) මත් වෘත්තීය ක‍්‍රීඩාවෙහි නිරත විය. එසේවතුදු, එවක කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව මුදලේ ආධිපත්‍යයට මුලුමනින් නතුව තිබුනේ නැත. පෙර කී ගේ‍්‍රස් ලකුනු නොලබා දැවී ගිය අවස්ථාවක, කී‍්‍රඩා ලෝලීන් රැස්ව සිටින්නේ තම පිති හරඹය නැරඹීමට බැවින් තමාට නැවතත් පන්දු එවන ලෙස කියා සිටි බැව් පැවසේ! සත්තකින් ම, අඩ සියවසකට පෙර පවා කි‍්‍රකට් සංසන්දනාත්මකව සුන්දර කී‍්‍රඩාවක් ලෙස පැවතින. වාද්‍ය සංගීතය එහි දැවැන්ත වැදගත්කමත් පූර්න වර්ධනයත් සාක්ශාත් කලේ ධනවාදය යටතේ බැව් (ජර්මානු සංගීතඥ) හාන්ස් අයිස්ලර් සඳහන් කලේ ය. එසේ ම, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව එහි ඉහල ම තාක්ශනයත් පරිපූර්න රූපාකාරයත් අත්පත් කොට ගත්තේ ධනවාදය යටතේ ය.
13වෙනි සියවසෙහි පටන් වැඩවසම් එංගලන්තයෙහි ප‍්‍රත්‍යන්ත පෙදෙස්වල පැතිර තිබුනු ‘ක‍්‍රයිස්’ ක‍්‍රීඩාව කි‍්‍රකට් යනුවෙන් බෞතීස්ම කෙරුනේ 17වෙනි සියවස අග දී ය. ඒ වූ කලි ධනවාදයෙහි ආරම්භක (ප‍්‍රගතිශීලී) අවධිය යි. අනතුරුව ක‍්‍රමිකව වර්ධනය වූ කි‍්‍රකට්, ධනවාදයෙහි ඉහල ම අදියර ලෙස ලෙනින් හැඳින්වූ අධිරාජ්‍යවාදය යටතේ එහි ඉහල ම රූපය - ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් - අත්පත් කොට ගති. ඒ වන විට, විධිමත් කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව ග්රාමීය ජනතාව වෙතින් ලන්ඩනය කේන්ද්‍ර කොට ගත් වරප‍්‍රසාදිත ධනපති පන්තිය අතට මාරු වී තිබින. දැවැන්ත ප‍්‍රාග්ධනයක හිමිකරුවන් ද, හිරු නොබසින අධිරාජ්‍යයෙහි පාලකයන් ද වූ මේ ධනපතීන් හට කි‍්‍රකට් වෙනුවෙන් වැය වන ධන සම්භාරයත් දිගු කාලයත් ප‍්‍රශ්නයක් නොවී ය. තව ද, තම ව්‍යාපාරික ගනුදෙනුවලදී සහ තම ෆැක්ටරි තුල දී කිසිසේත් රැකිය නො හැකි වූ ‘මහත්මා ගති’ ඔවුහු තම කී‍්‍රඩාවට ආරෝපනය කලහ. වැඩි කල් නොයා ම එය එංගලන්තයෙහි ජාතික ගිම්හාන කී‍්‍රඩාව බවට පත් විය.
රදලවාදය හා පුරුශෝත්තමවාදය
කෙසේ වෙතත්, වැඩවසම් නශ්ඨාවශේශ සමහරක් ද කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවට මුසුව තිබින. මුල දී, එම ක‍්‍රීඩාව හුදෙක් රදල පෙලැන්තියට සීමා විය. 1960 ගනන් වන තෙක් ම ‘මහත්වරුන් සහ ක්රීඩකයන්’ අතර (gentlemen vs. players ) වාර්ශික තරග පැවැත්වින. මහත්වරුන් ක‍්‍රීඩාගාරයට ඉදිරිපසින් සම්ප‍්‍රාප්ත වන විට ක්රීඩකයන් ඇතුලූ වූයේ පස්සා දොරෙනි!
ජෝර්ජ් වොශිංටන්ගේ අනුශාසකත්වය යටතේ, එංගලන්තයට හා ඔස්ටේ‍්‍රලියාවට පවා පෙර ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් සෙල්ලම් කල අමෙරිකාව සහ කැනඩාව තුල එය ජාතික ක‍්‍රීඩාව ලෙස ස්ථාපනය නොවූයේ, තම වංශවත්භාවය පිලිබඳව අමෙරිකානු හා කැනේඩියානු ධනපතීන් තුල හට ගත් සැක සාංකාව නිසා බැව් හාවර්ඞ් සරසවියෙහි සමාජ විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු විසින් පෙන්වා දෙනු ලැබ තිබේ. ක‍්‍රිකට් සමාජයන්හි සභාපති තනතුර ‘President’ යනුවෙන් හැඳින්වෙයි නම් දේශයේ නායකයාට ඒ නම උචිත නොවන්නේ මන්දැ යි 1780 දී අමෙරිකානු ජනරජයේ දෙවෙනි ජනාධිපති ජෝන් ඇඩම්ස් කොන්ග‍්‍රසයෙන් ප‍්‍රශ්න කලේ ය (එස්. පතිරවිතාන, —How America escaped being a cricketing country? ˜" Sunday Observer" 15/10/2006)
ජාත්‍යන්තර මට්ටමින් කාන්තා කි‍්‍රකට් ප‍්‍රචලිතව තිබීම නොතකා එම කී‍්‍රඩාව විශයයෙහි ගතානුගතික පුරුශෝත්තමවාදය තවමත් එක්තරා දුරකට බලපැවැත්වෙයි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි පැරනිතම හා ප‍්‍රමුඛතම මූලස්ථානය වන මාර්ලිබෝන් කි‍්‍රකට් සමාජයෙහි (MCC) සාමාජිකත්වය එදා සිට ම ස්තී‍්‍රන්ට අකැප ය. ‘කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන්ගේ මක්කම’ ලෙස ප‍්‍රකට සුප‍්‍රසිද්ධ ලෝඞ්ස් කී‍්‍රඩා මන්ඩපයෙහි දිගු ආලින්දය අදටත් ස්තී‍්‍රන්ට තහනම් ප‍්‍රදේශයකි.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට්
1877 දී ආරම්භ වූ ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් සඳහා නිශ්චිත තරග කාලයක් නොවී ය (එංගලන්තය හා දකුනු අපි‍්‍රකාව අතර 1939 දී පැවති ටෙස්ට් තරගයක් දින නවයකට පසුව අත්හැර දමන ලද්දේ එංගලන්ත පිලට තම රට බලා යන නැව අල්ලාගත යුතුව තිබූ බැවිනි!). දෙවෙනි ලෝක සංග‍්‍රාමයෙන් පසුව, කඩා වැටුනු ජාතික ආර්ථිකයන් පිලිසකර කිරීමෙහි වෑයමක නිරත වූ ධනපතීහු ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් දින පහක (පැය 30 ක) උපරිමයකට යටත් කලහ.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට්හි දී, එක් පිලකට කී‍්‍රඩා වාර (ඉනිම) දෙක බැගින් හිමි වන අතර ඉනිමක් තුල යැවෙන පන්දු වාර ( ඕවර) සංඛ්‍යාවෙහි සීමාවක් නැත. එහෙයින්, පිතිකරුගේ කී‍්‍රඩා ශෛලිය - එහි සියලූ සබලදුබලතා මැනවින් නිරීක්ශනය කරමින් සුදුසු උපමාරු යෙදීමෙහි අවස්ථාව පන්දු යවන්නාට හිමි වෙයි. එසේ ම, දුර්වල පන්දු පමනක් තෝරාබේරාගෙන දීර්ඝ ඉනිමක් කී‍්‍රඩා කිරීමෙහි අවස්ථාව පිතිකරුට හිමි වෙයි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි දැකිය හැකි සෑම මනරම් පිති හැසිරවීමක් (stroke play ) සහ සෑම මනරම් පන්දු විශේශයක් ම වර්ධනය කෙරුනේ යට කී අධ්‍යයනයෙහි හා පලපුරුද්දෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් වසයෙනි.
වෙනත් බොහෝ කී‍්‍රඩාවන් මෙන් නොව, ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් වානිජ රකුසාගේ ග‍්‍රහනයට හසු වූයේ වඩාත් සෙමෙනි. එයට පැහැදිලි හේතුවක් තිබින. දින කීපයක් මුලුල්ලෙහි පැවැත්වෙන, නිතර ජය පරාජයෙන් තොරව අවසන් වන, විටෙක පේ‍්‍රක්ශකයා අලසභාවයට පත් කරන කී‍්‍රඩාවක් මුලූමනින් වානිජකරනය කිරීම අසීරු කටයුත්තක් විය. ඒ සඳහා සාමාන්‍ය කී‍්‍රඩාවෙහි දැකිය හැකි මෙකී ‘දුර්ගුන’ අහෝසි කල යුතුව තිබින. එය කල හැකි වූයේ කී‍්‍රඩාවෙහි ස්වරූපය මත් වෙනස් කිරීමෙනි.
සීමිත ඕවර තරග
කි‍්‍රකට් සඳහා පවතින ඉල්ලුම ශීඝ‍්‍රයෙන් ඉහල ගියේ, 1960 දශකයෙහි, වානිජමය කොන්දේසි මගින් නිර්නිත සීමිත ඕවර තරගවල ආරම්භයත් සමඟිනි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි නිජ භූමිය වන එංගලන්තය සම්බන්ධයෙන් වුව මෙය සත්‍යයකි. ඕනෑ ම කී‍්‍රඩාවක මූලාරම්භයට - දරුවන්ගේ ‘හැංගිමුත්තු’ සෙල්ලමට පවා ආර්ථික පදනමක් ද සමාජ- මනෝවිද්‍යාමය පසුබිමක් ද තිබෙන බව පෙන්වා දීම අසීරු නොවේ. එතෙතුදු නොව, දෙන ලද කී‍්‍රඩාවක සෑම නව ප‍්‍රභේදයක් මත් මෙකී සාධකද්වයෙහි ඵලයකි. එබැවින්, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි සංක්ශිප්ත ප‍්‍රභේදය හෙවත් සීමිත ඕවර තරග බිහි වූයේ කිනම් තතු යටතේ ද?
පශ්චාත් යුදකාලීන ලෝක පර්යාය වඩවඩා අර්බුදයට යත් ම ධනේශ්වර සමාජ ජීවිතයෙහි කලබලකාරී බව, අවිවේකය, නොසන්සුන්තාව හා නොඉවසිලිමත්කම වඩවඩා උග‍්‍ර විය. මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් වසයෙන්, එතෙක් ආර්ථික ක්ශේත‍්‍රයෙහි කි‍්‍රයාත්මක වූ - වඩා සරලව කියතොත්, භාන්ඩ හා සේවා සම්බන්ධයෙන් බහුලව බලපැවැත්වුනු, සෑම කාර්යයක් ම කඩිනමින් සපුරා ගැනුමෙහි අවශ්‍යතාව නොහොත් ‘ක්ශනික නූඞ්ල්ස්’ සංකල්පය සංස්කෘතික උපරි- ව්‍යුහය තුලට ද කාවැදින. එතෙක් සාපේක්ශ නිදහසක් භුක්ති විඳි කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව තුල මේ ප‍්‍රවනතාව ඉස්මතු වූයේ එක් දින කි‍්‍රකට් වසයෙනි. වැඩි පේ‍්‍රක්ශක පිරිසක් ඇද ගැනීම, රූපවාහිනී සජීවී විකාශන අයිතියෙහි විකිනුම් වටිනාකම, අනුග‍්‍රාහකයින් සොයා ගැනුමෙහි පහසුව, ඔට්ටු තැබීමේ ව්‍යාපාරයන්හි සාර්ථකත්වය, නව ගොදුරු බිම් එලිපෙහෙලි වීමෙහි විභවය යනාදී කී නොකී වෙලෙඳ අරමුනු එය පිටුපස පැවතින.
1963 දී, එංගලන්ත ප‍්‍රාන්ත කන්ඩායම් අතර ජිලට් කුසලානය සඳහා පැවති ප‍්‍රථම අත්හදාබැලීමෙන් ම එහි ශක්‍යතාව පෙනී ගියේ ය. අනතුරුව පැන නැගි එක් දින ජාත්‍යන්තර තරග (ODI) බෙහෙවින් ජනපි‍්‍රය විය. ලෝක කුසලාන තරගාවලියකට පාර කැපුනේ මෙලෙසිනි.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් මෙන් නොව, සීමිත ඕවර ප‍්‍රභේදය තුල කී‍්‍රඩා තාක්ශනයෙහි හෝ කෞශල්‍යයෙහි අභිවර්ධනයට හිතකර වාතාවරනයක් නොපවතී. හැකි තාක් වේගයෙන් ලකුනු රැස් කිරීම පිතිකරුගේ අභිප‍්‍රාය වන අතර ප‍්‍රතිවාදී පිලෙහි මූලික අරමුන (පිතිකරු දවා ගැනුම නොව) ඔහුට ලකුනු නො දීම ය. වඩාත් ශෝචනීය වනුයේ පන්දු යවන්නාට අත්වන ඉරනම යි. තමාට නියමිත පන්දු වාර ස්වල්පය තුල දැඩි නීතිරීතිවලට යටත්ව ඔහු පන්දු යැවිය යුතු ය. උපක‍්‍රමික වසයෙන් වුව පා ඉන්නට පිටින් පන්දුව යොමු කිරීමට ඔහුට අවසර නැත. එමතුදු නොව, එක් දින තරග සඳහා නිතර ම තනතිලි සැකසෙනුයේ ද පිතිකරුවන්ගේ වාසියට ම ය. මේ සියල්ලෙන් පැහැදිලි වනුයේ කුමක් ද? සීමිත ඕවර කි‍්‍රකට් යනු හුදු වෙලෙඳාමක්, එනම්, පේ‍්‍රක්ශක පාරිභෝගිකයා පිනවීම ඉලක්ක කර ගත් ව්‍යාපාරයක් බව යි.
මේ අතර, වානිජමය ව්‍යවසායයක් වසයෙන් මේ නවතම ක‍්‍රීඩාවෙහි ගැබ් වන බලය හඳුනා ගත් කෙරී පැකර් නමැති ඕස්ටේ‍්‍රලියානු ධන කුවේරයා (මාධ්‍ය හිමිකරුවා) කී‍්‍රඩකයන් මිල දී ගෙන පුද්ගලික ලෝක තරගාවලියක් සංවිවධානය කලේ නිල කී‍්‍රඩාවට අභියෝග කරමිනි. එතැන් පටන්, ඉතා කෙටි කලක් ඇතුලත නා නා විධ අංගෝපාංග - වෛවර්න පිජාමා, විදුලි ආලෝකය, ධවල පන්දුව, පවර් ප්ලේ යනාදිය කි‍්‍රකට්වලට එකතු විය. මින් බොහොමයක් කී‍්‍රඩාව මත බලෙන් පැටවුනු ඒවා මිස එය විසින් සැබවින් ම ඉල්ලා සිටින ලද වෙනස්කම් නොවේ. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් හට කවදත් ඔබිනුයේ තාපය අඩුවෙන් අවශෝශනය වන සුදෝසුදු වස්ත‍්‍රය ම පමනි. එසේ ම, දිවා- රාති‍්‍ර තරග කී‍්‍රඩකයන්ගේ කායික හා මානසික ආරෝග්‍යයට එතරම් හිතකර නොවන බව වෛද්‍ය මතය යි. නමුත්, රූපවාහිනී නාලිකා ඔස්සේ කෝටි සංඛ්‍යාත ගෘහස්ථ පේ‍්‍රක්ශක සමූහයක් කී‍්‍රඩාවට ආකර්ශනය වීම හමුවේ කී‍්‍රඩකයන්ගේ සෞඛ්‍යය පරදුවට තැබීම වඩා ලාභදායී බව සංවිධායකයෝ තේරුම් ගත්හ. මොවුහු උශ්නාධික අරාබි කතරට පවා ‘පිජාමා කි‍්‍රකට්’ අපනයනය කලහ; එතෙකිනිදු නො නැවතී, හොංකොං සික්සර්ස් නමැති සය- සාමාජික කුඩා ලෝක තරගාවලියක් ද බිහි කලහ (මෙහි අනාගත ඉලක්කය හෙවත් යටි අරමුන, හොංකොං වැටමායිම පැන හැකි නම් ප‍්‍රකෝටි සංඛ්‍යාත පාරිභෝගික ජනතාවක් වෙසෙන චීනය තුලට ක‍්‍රිකට් රැගෙන යෑම යි). අභිනවයෙන් හඳුන්වා දෙන ලද Twenty20 ප‍්‍රකාරය ගැන කුමට කියමි ද?
දකුනු ආසියානු කි‍්‍රකට්
බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදීන් විසින් සිය යටත් විජිතයන් හට කි‍්‍රකට් හඳුන්වා දෙන ලද්දේ ශතවර්ශයකටත් පූර්වයෙන් වුව දකුනු ආසියාව පුරා වසංගතයක් මෙන් ‘කි‍්‍රකට් උන’ පැතිර ගියේ ඉතා මෑතක දී ය. වඩා නිශ්චිතව කියතොත්, 1983 දී ඉන්දියානු කන්ඩායම ලෝක ශූරතාව හිමි කර ගත් පසුව ය. අනතුරුව, 1992 දී පාකිස්තානු පිල ද 1996 දී ශී‍්‍ර ලංකා පිල ද ලෝක ශූරයින් ලෙස අභිශේක ලැබීමත් සමඟ ඉන්දු උප- මහාද්වීපයෙහි කි‍්‍රකට් උන්මාදය පෙර නොවූ විරූ මට්ටමට උත්සන්න වූ අතර මෙකල එය දොරක් දොරක් පාසා රැව් දෙන මාතෘකාවක්ව තිබේ. වෙසක් පුරපසලොස්වක දිනයෙහි ජනතාව ආගමික වත්පිලිවෙත්හි නිරත කරවනු වස් එදින රූපවාහිනියෙන් කි‍්‍රකට් නොපෙන්වීමට පියවර ගන්නැ යි මෙරට බෞද්ධ භික්ශූහු වරෙක රජයෙන් ඉල්ලා සිටියහ (අභිනව කි‍්‍රකට් රැල්ලෙහි තරම පමනක් නොව චිරාගත ආගම මුහුන දී සිටින අර්බුදයෙහි පරිමාව ද ඉන් පෙන්නුම් කෙරේ!).
විජිත රාජ්‍යයන්හි කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව මුල දී බි‍්‍රතානත්‍ ජාතිකයන් හා ඉංගී‍්‍රසි උගත් ස්වදේශීය ප‍්‍රභූ පෙලැන්තිය අත පැවතීමත් වත්මන් කි‍්‍රකට් පිපාසාව එක්තරා දුරකට සිසිල් බීම නිශ්පාදකයන් ප‍්‍රමුඛ බහු ජාතික සංගත කීපයක හා මාධ්‍ය ආයතනයන්හි අනුග‍්‍රහයෙන් නිර්මිත දේශපාලන උපායක් වීමත් කරනකොටගෙන මේ කලාපයෙහි බොහෝ දෙනා තුල කි‍්‍රකට් අරබයා පවතිනුයේ හදිසියේ වගා කෙරුනු, කෘතක රුචිකත්වයකි. පන්දු පිටියෙහි භාවිත වන පරිභාශාවේදයවත් ඔවුහු හරිහැටි නො දනිති.
ජයසූරිය භූමිකාව
එක් දින කි‍්‍රකට්හි, මුල දී ඕවරයකට 3.0ක් පමන වූ ලකුනු රැස් කිරීමෙහි දල වේගය නොබෝ කලෙකින් 5.0 දක්වා වැඩි විය. 1990 ගනන්වල, ශී‍්‍ර ලංකා පිලෙහි ආරම්භක පිතිකරුවෝ මෙයට නව මානයක් දෙමින් කී‍්‍රඩාව උඩුයටිකුරු කලහ; එනම්, පන්දු රැුකීම සීමා කෙරුනු මුල් ඕවර 15 තුල විශාල ලකුනු ප‍්‍රමානයක් හඹා ගියහ. ඔවුන් තම පිති ප‍්‍රහාරය දියත් කලේ ඕවරයකට 08-10 නැතහොත් ඊටත් වැඩි වේගයකිිනි. යම්කිසිවෙකු පැවසූ පරිදි, එය ගිනිකෙලි සංදර්ශනයක් විය. ශී‍්‍ර ලංකා පිලට 1996 ලෝක ශූරතාව හිමි වූයේ ද මූලිකව ම මෙකී උපායෙහි ‘සාර්ථකත්වය’ හේතුවෙනි. මෙහි ප්රධාන භූමිකාව (master blaster& රඟ පෑ සනත් ජයසූරිය තරගාවලියෙහි අනගිතම කී‍්‍රඩකයා ලෙස නම් කෙරින. එක් දින කි‍්‍රකට්හි වේගවත් ම ශතකය, අර්ධ ශතකය, වැඩි ම හයේ පහරවල් සංඛ්‍යාව, ඕවරයක් තුල රැුස් කල වැඩි ම ලකුනු ගනන යන ලෝක වාර්තා ඔහුගේ ගිනුමට බැර විය. ‘ක‍්‍රිකට් කී‍්‍රඩාවේ බයිබලය’ ලෙස සැලකෙන Wisden Cricketers’ Alamanack වාර්ශිකය තම චිරාගත සම්ප‍්‍රදායට පවා පිටුපාමින් එතෙක් එංගලන්ත භූමියෙහි කී‍්‍රඩා නොකල ජයසූරිය වසරෙහි හොඳ ම කී‍්‍රඩකයන් පස් දෙනා අතරට තෝරා ගති.
ජයසූරිය වීරයෙකු වූයේ පන්දු පිටියෙහි පමනක් නොවේ. ඔහු වෙලෙඳපොලේ ද වීරයෙක් බවට පත් විය. ඉන්දියාවෙහි පෙප්සි සමාගම ඔහු සමඟ ප‍්‍රචාරක ගිවිසුමකට එලඹුනේ කී‍්‍රඩකයෙකු සඳහා තමන් ඒ තාක් නොගෙවන ලද මුදලක් ඔහුට පිරිනමමිනි. "LMD" (ලංකා මන්ත්ලි ඩයිජස්ට්) නමැති මෙරට ප‍්‍රමුඛතම වානිජ සඟරාව ‘වසරේ ශී‍්‍ර ලාංකිකයා’ ලෙස ඔහුට උපහාර දැක්වී ය. වෙලෙඳ ප‍්‍රචාරයට සම්මාදම් වූ ප‍්‍රථම කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයා ජයසූරිය නොවෙතත් මෙහි සුවිශේශත්වයක් ඇත. ඔහුගේ ප‍්‍රහාරාත්මක පිති හරඹය කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි වර්ධනයකට වඩා වානිජ ලෝකය ලද ජයග‍්‍රහනයක් හැටියට ව්‍යාපාරිකයෝ ගනන් බැලූහ.
ශී‍්‍ර ලංකා පිලෙහි ‘සාර්ථකත්වය’ දුටු සෙසු රටවල් ද ජයසූරිය අච්චුවේ ප‍්‍රහාරකයන් සෙවීමෙහි උත්සුක විය. ප‍්‍රතිඵලය ඉතා ප‍්‍රකට ය: පන්දුවට පහර දීමෙහි කලාත්මක තාක්ශනය ‘වල් අඩි’ හා ‘පොල් අඩි’ මගින් විස්ථාපනය කෙරින. එක් දින තරගයට අවතීර්න වන ටෙස්ට් පිතිකරුවන්ට පවා එලෙස ලකුනු ලබා ගැනුමට බල කෙරී ඇත. ධනපති මාධ්‍ය ආයතන මත යැපෙන, කලෙක කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව බැබලවූ රිචී බෙනෝ, ඉයන් චැපල්, සුනිල් ගවස්කාර් බඳු ප‍්‍රවීනයන් පවා ඉන් වශීකෘතව කෑ මොර දෙන අතර ඊට හුරේ දමන, විටෙක ප‍්‍රචන්ඩකාරීව හැසිරෙන අති විශාල පේ‍්‍රක්ශක ජනකායක් ද නිර්මානය කෙරී ඇත. මේ වනාහි ජරපත් ධනේශ්වර සමාජයේ සංස්කෘතික ඛාදනයෙහි පැහැදිලි පිලිඹිබුවකි.
ජාතික විඥානය
අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි මෙකී පරිහානිය හුදෙක් වානිජකරනයෙහි විපාකයක් හැටියට සැලකීම වැරදි ය. පන්ති සමාජයෙහි නිර්මිතයක් වූත් කී‍්‍රඩා බලධාරීන්, විස්තර කථකයින්, මාධ්‍යවේදීන්, අනුග‍්‍රාහකයින් හා දේශපාලනඥයින් විසින් නිරන්තරයෙන් උද්දීපනය කෙරෙන්නා වූත් ඉතා ම විසකුරු, ජුගුප්සාජනක මනෝභාවයක් වන ජාතික විඥානය ද ඊට බෙහෙවින් වග කිව යුතු ය. වඩාත් සිත් ගන්නාසුලූ කාරනාව නම්, කලෙක පරගැති කී‍්‍රඩාවකැයි ක‍්‍රිකට් අවඥූාවෙන් බැහැර කල උදවිය - ඇතැම් ජනතාවාදීන් හා ජාතික චින්තනවාදීන් පවා එලිපිට නොවේ නම් රහසිගතව එය වැලැඳ ගැනීම යි.
ශ‍්‍රී ලංකාවට ටෙස්ට් වරම හිමි වීමට පෙර, මෙරට කි‍්‍රකට් පිටියෙහි පැවති (ලියුම්කරු සියැසින් දුටු) එක්තරා යථාර්ථයක් ඇත: ඵවක සිටි පේ‍්‍රක්ශක ප‍්‍රභූව තම පිලට මෙන් ම ආරාධිත විදේශීය පිලට ද සමෝසමව අත්පොලසන් දුන්හ. පේ‍්‍රක්ශාගාර තුල ජාතික ධජ ලෙල දුන්නා නම් ඒ ඉතා කලාතුරෙකිනි. හූ හඬක සේයාවකුදු නොවී ය. එහෙත්, මෙතතු වෙනස් වීමට ගත වූයේ එක් රැයකි; ජාතත්‍නුරාගයෙන් මත් කරන ලද අලුත්, ආගන්තුක, ලූම්පිත ප‍්‍රජාවක් පිටිය ආක‍්‍රමනය කිරීමත් සමඟිනි.
ප‍්‍රකට සමාජ විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු වන ඩේවිඞ් ඩන්හැම් හා සිසිර ජයසූරිය පෙන්වා දෙන පරිදි, "වාර්ගික ගැටුම, භීශනය, අසමානතාව, පරිපීඩනය, දරිද්‍රතාව, අයථා දේශපාලනය යනාදියෙන් හෙම්බත්ව සිටි මෙරට ජනතාව කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව වෙත ඇදී ගියේ රටක් වසයෙන් ශී‍්‍ර ලංකාව දිනුමක් ලද එක ම ක්ශේත‍්‍රය එය වූ බැවිනි. පුරා දශකයක් ප‍්‍රචන්ඩතාව අත්දුටු සහ ධර්මිශ්ඨ සමාජයක් පිලිබඳ පූර්ව සිහින වාශ්පීභවනය වනු දුටු රාජ්‍යයකට කි‍්‍රකට්වලින් ලැබුනේ මහඟු අස්වැසිල්ලකි. එමගින් මහජනතාවන් හට පලා යෑමෙහි මඟක් විවෘත විය" ("He who pays the piper: Mephistopheles and the opiate of one-day cricket˜" Pravada" 1999, කලාපය 6,1). මෙරටෙහි කි‍්‍රකට් ජනපි‍්‍රය වීමෙහිලා ඉවහල් වූ එබඳු සුවිශේශ සාධක පැවතියේ වුව, කි‍්‍රකට් සමඟ කැලතුනු ජාතිකවාදය (nationalism& කිසිසේත් තනි රටකට සීමා වූවක් නොවේ. සියලු කී‍්‍රඩාවන් විශයෙහි පොදුවේ අවුලුවනු ලබන ජාත්‍යොන්මාදය වැඩී එනුයේ එක ම මූලයකිනි: පරිහානිගත ධනේශ්වර ක‍්‍රමයෙනි. එහෙයින්, මෙය හුදු ශී‍්‍ර ලාංකික ප‍්‍රපංචයක් වසයෙන් සලකා ගැනුමෙහි දී, පූර්වෝක්ත ලේඛක දෙපල පාඨකයාගෙන් වසන් කරනුයේ එම අති මූලික කරුන යි.
නිශ්පාදනයෙහි භූගෝලීයකරනයත් සමඟ ‘ජාතික රාජ්‍යය’ නමැති යල් පීනු සංකල්පයෙහි පල්ල ගැලවී ගිය ද සංස්කෘතික ක්ශේත‍්‍රයෙහි තවමත් ජාතිකාභිමානය ඔජ වඩවනු ලැබේ. මහජනතාවන් තුල ව්‍යාජ දෘශ්ටිවාදයක් රෝපනය කරමින් ද, ජාතීන් භේදභින්න කරමින් ද (ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර කි‍්‍රකට් තරගයක් යනු කුඩා යුද්ධයකි) ලෝක පරිමානව ධනපති පන්ති පාලනය තවදුරටත් පවත්වාගෙන යෑම මෙහි අරමුන යි. තරගකාරී කී‍්‍රඩාව ජාතිකවාදයට සරු පසකි. කී‍්‍රඩා ලෝලීන් ජාතික කොඩි’ වනමින් ද ජාතික ගී ගයමින් ද ඔල්වරසන් නගන අතරෙහි ව්‍යාපාරිකයෝ තම ලාභ රේට්ටු ඉහල නංවා ගනිති; පාලකයෝ මර්දනය දැඩි කරති.
ජාතික විඥානය ඒ ඒ භූමියෙහි දී විවිධ ස්වරූප ගනී. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි පොල්මඃකාර එංගලන්තයෙහි දී එය ඉංගී‍්‍රසි (ඇන්ග්ලෝ සැක්සන්) සංස්කෘතික ජාතිකවාදය වෙයි. ඉන්දියාවෙහි දී එය හින්දු ස්වෝත්තමවාදය සමඟ ද, පාකිස්ථානයෙහි දී එය එක්තරා දුරකට ඉස්ලාම් මූලධර්මවාදය සමඟ ද බැඳී පවතී. දකුනු අපි‍්‍රකාවෙහි (මෑතක් වන තෙක්) එය නිල වර්නභේදවාදය විය. ඇබොරිජීනු ස්වදේශිකයන් හට කි‍්‍රකට් වරම අහිමි කැන්ගරු දේශයෙහි දී එය සුදු ඕස්ටේ‍්‍රලියාවක් පිලිබඳ ස්වප්නයකි. ජාතික කන්ඩායම්වලට ඉඳහිට වෙනස් ජනවර්ගයන්ට අයත් ක්රීඩකයන් ඇතුලත් වීම නොතකා එය එසේ වෙයි.
ජාතිකවාදයෙහි ශී‍්‍ර ලාංකික ප‍්‍රවර්ගය සිංහල වර්ගවාදය සමඟ සම්මිශි‍්‍රත ය. මෙරට ක‍්‍රිකට් විශයෙහි පැතිරුනු වර්ගවාදය 1970 දශකය තරම් ඈතට දිව යන බව පෙන්වා දෙනු ලැබ ඇත. එල්. ටී. ටී. ඊ සංවිධානය බිහි වීමටත් පෙර, එංගලන්තයේ ඕවල් පිටියෙහි බෙදාහරින ලද පති‍්‍රකවකින් අයැද සිටියේ වර්ගවාදී ශ‍්‍රී ලංකා ක‍්‍රිකට් පිල වර්ජනය කරන ලෙස යි (මයිකල් රොබර්ට්ස් හා ඇල්ෆ‍්‍රඞ් ජේම්ස්, Crosscurrents: Sri Lanka and Australia at Cricket, Walla Walla Press, Petersham,1998). මේ චෝදනාවෙන් නිදහස් වනු පිනිස දෙමල ජාතික ක‍්‍රීඩකයෙකු හට ද ඉඳහිට ජාතික කන්ඩායම තුල ඉඩක් ලබා දීමට වර්ගවාදී ධනපති කොලඹ ආන්ඩු වග බලා ගත් අතර මුත්තයියා මුරලිදරන් අඛන්ඩව කුසලතා පෙන්වීම ඔවුන්ට මහත් අස්වැසිල්ලක් විය.
ජාතිකවාදය, ජාත්‍යන්තර කම්කරු පන්තියෙහි එකමුතුවට බාධාකාරී වන බව ධනේශ්වර ආන්ඩු මැනවින් දනී. ලෝක පරිමානව, ප‍්‍රාග්ධනයෙහි වහලූන් වන වැටුප් ශ‍්‍රමිකයන් හට රටක් ජාතියක් නැති වග කම්කරු ව්‍යාපාරයෙහි නායකයෝ එදා සිට ම පෙන්වා දුන්හ. "ජාතිකාභිමානය නමැති දරුනු ශාපයෙන් ඔබ විමුක්තව සිටින වග මා නිරීක්ශනය කලේ බලවත් සන්තුශ්ටියකිනි" යි වරක් එංගල්ස් මාක්ස්ට ලියා යැවී ය.
අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් වෙත එල්ල වන දූශන චෝදනාවන්ගෙන් (match-fixing) පැහැදිලි වනුයේ මොවුන්ගේ ජාත්‍යනුරාගය අල්ලසට යට වන බව යි. සමහරුන් වැඩි වාසි ගෙනෙන ‘ලීග් ක‍්‍රිකට්’ වෙනුවෙන් ‘ජාතික මෙහෙවර’ පාවා දෙන බවට ද මැසිවිලි නැගේ. මේවායෙහි සැබෑ වරදකරු ඒ හෝ මේ ක‍්‍රීඩකයා නොව ඔවුන් එතැනට ඇද දමන්නා වූ සමාජ ක‍්‍රමය යි.
පුද්ගලවාදය
ධනේශ්වර යුගයෙහි දී තියුනු මුහුනුවරක් ගත් පුද්ගලවාදය (individualism) අනෙක් ඕනෑ ම ක්ශේත‍්‍රයක මෙන් ම කී‍්‍රඩා ලෝකය පුරා ද ඔඩු දුවන පිලිලයක්ව තිබේ. කි‍්‍රකට් යනු කාන්ඩ කී‍්‍රඩාවක් වුව පන්දු යැවීම, පන්දු රැකීම හා පන්දුවට පහර දීම යන අංශත‍්‍රයෙහි දී ම එය (පුද්ගලවාදය) ක‍්‍රියාත්මක වනු පෙනේ. කී‍්‍රඩකයන්ගේ පෞද්ගලික කුසලතා හෙවත් ‘ක‍්‍රිකට් වාර්තා’ හුවා දැක්වීම මෙහි පැරනිතම රූපය වන අතර කේවල නිපුනතා මත කී‍්‍රඩකයන් ශ්‍රේනිගත කිරීම (ranking / rating ) මෙහි නවතම, වඩාත් අශෝභන අංගය වෙයි. මෙලෙස, ධනපති ජනමාධ්‍ය හා වෙලෙඳ සමාගම් විසින් නන් අයුරින් පුම්බනු ලබන ‘කි‍්‍රකට් තරු’ අද්‍යතන සමාජය මත පතුරුවනුයේ සුලූපටු ආනුභාවයක් නොවේ. කී‍්‍රඩා ලෝලීහු, විශේශයෙන් ම, බාල හා තරුන පරපුර මේ සේරිවානිජ චරිත පරමාදර්ශ ලෙස සැලකීමට පුරුදුව සිටිත්.
කී‍්‍රඩකත්වය කෙලෙසීම
ඕනෑ ම කී‍්‍රඩාවක දී, කී‍්‍රඩකයන්ගෙන් අපේක්ශා කෙරෙන එක් වැදගත් ගුනාංගයක් ඇත. ඒ, කී‍්‍රඩකත්වය (sportsmanship) යි. 1932-33 වකවානුවෙහි එංගලන්ත පිලෙහි නායකයා විසින් යොදා ගැනුනු කුප‍්‍රකට "body line attack" (මේ උපාය පිතිකරුවන්ට අනතුරුදායක විය) බඳු ඇතැම් විරල සිද්ධියක් හැරුනු විට, කලකට පෙර, පොදුවේ කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් වෙතින් මෙය නොඅඩුව විද්‍යමාන විය. දැවී ගිය පිතිකරුවෙකු විනිසුරුගේ තීරනයට පෙර ම කී‍්‍රඩාගාරය වෙත පිය නැගීම එවක ඉතා සුලභ දසුනකි. එසේ ම, දැවී ගිය බවට තීන්දු කෙරුනු පිතිකරුවන් යලි පිටියට කැඳවීම ද නිතර සිදු විය. එහෙත්, කල් යත් ම, බොහෝ පිතිකරුවන් පෙරලා පැමිනියේ විනිසුරුට රවමිනි. අනෙක් අතට, ජාතිකවාදී විශබීජයෙන් ආසාදිත ඇතැම් විනිසුරන් පක්ශග‍්‍රාහී තීරන ලබා දුන් අවස්ථා ද ඇත. මේ අයුරින්, කලෙක ‘මහත්වරුන්ගේ කී‍්‍රඩාව’ (Gentlemen’s game) ලෙස බුහුමන් ලද කි‍්‍රකට් ‘මහත් හොරුන්ගේ කී‍්‍රඩාවක්’ බවට පෙරැුලීම නිසා මධ්‍යස්ථ විනිසුරන් මතු නොව කැමරා පුනර්රූපන මත යැපෙන තෙවන විනිසුරෙකු යෙදවීමට ද, ආරාවුල් බේරන තරග තීරකවරුන් පත් කිරීමට ද ජාත්‍යන්තර කි‍්‍රකට් සම්මේලනයට සිදු විය. සාමාන්‍යයෙන්, තරග තීරකයන් ලෙස බඳවා ගැනෙනුයේ කී‍්‍රඩකත්වය මැනවින් ප‍්‍රදර්ශනය කල හිටපු ක‍්‍රිකට් කී‍්‍රඩකයන් ය. ඒ සඳහා සුදුස්සන් තේරීම අද කලුනික සෙවීමක් වී ඇත.
සියලූ මානුශික සබඳතා හුදෙක් ද්‍රව්‍යමය ගනුදෙනු බවට ඌනනය කෙරුනු සමාජයක කී‍්‍රඩාවෙහි ආචාර ධර්ම පමනක් නොනැසී ඉතිරි විය හැකි ද? 1999 ලෝක කුසලාන තරගාවලියෙහි දී, ලකුනු අසූවක් ලබා සිටි පාකිස්ථානු පිතිකරු පාදයෙහි ආබාධයකින් බිම වැතිර ගත් කල්හි ඕස්ටේ‍්‍රලියානු පන්දු රකින්නන් ඔහු දුවද්දී දවා ගැනුමට හසු කර ගත් අශෝභන ලීලාව මත් කී‍්‍රඩාවෙහි වත්මන් ස්වභාවය මොනවට කියාපායි. මෑත ඉතිහාසයෙහි, අභ්‍යන්තර මතභේද හා පුද්ගල ගැටුම් උද්ගත නොවූ එක ද ජාතික කි‍්‍රකට් පිලක් වත් නොමැත. කී‍්‍රඩාව ජීවනෝපායයක් වීමෙහි ප‍්‍රතිඵල එබඳු ය. වර්තමානයෙහි, නිල කි‍්‍රඩාව මත් සූදු කෙලියකි. ඇතැමෙකුට එය ලොතරැයි දිනුමකි. තරගාවලියෙහි වීරයාට පිදෙන සුඛෝපභෝගී රථයෙන් එය සංකේතවත් වෙයි. මෙකල ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් වුව තනිකර වෙලෙඳ ව්‍යාපාරයකි. එහි පැවති අතරමැද විවේක දිනය පවා ක‍්‍රීඩකයන්ගෙන් උදුරාගනු ලැබ ඇත.
ආයෝජකයන්ගේ නවතම ජාවාරම හෙවත් ඉන්දියන් ප්‍රෙමියර් ලීග් කුසලාන තරගාවලිය (IPL Trophy ) 18වෙනි සියවසෙහි වහල් වෙලෙඳාම සිහියට නංවයි. වෙනසකට ඇත්තේ එදා වහලාට හෝ වහලියට කිසිදු පෞද්ගලික ප‍්‍රතිලාභයක් හිමි නොවීම යි. මෙකී තරගාවලිය සඳහා ක්රීඩකයන් හට ලන්සු තැබෙනුයේ ඩොලර් මිලියන ගනනිනි. 2008 දී ඇරැඹනු ප‍්‍රථම වෙන්දේසියෙහි දී ම ක්රීඩකයන් 75ක් ඩොලර් 36,780,000 මුදලකට අලෙවි වූ අතර එක් ක්‍රීඩකයෙකුගේ සාමාන්‍ය වටිනාකම ඩොලර් පන් ලක්ශයක් පමන විය!
ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාවෙහි මේ දැවැන්ත පරිහානිය ධනේශ්වර සංස්කෘතියෙහි ශීඝ‍්‍ර කුනු වීමට අනුරූප වෙයි. එදා පැවති සම්භාවනීය කී‍්‍රඩාවත් මෙදා ‘කව්බෝයි’ කී‍්‍රඩාවත් අතර පවතිනුයේ ප‍්‍රගාඪ පරතරයකි. ධනවාදය තම අවධිය තුල පරිපාකයට පත් වාද්‍ය සංගීතය තමන් යටතේ ම පරිහානියට ගොදුරු කලේ යම් සේ ද, එසේ ම, එය තමන් විසින් පෝශනය කෙරුනු කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව තමන් අතින් ම දූශනය කරනු ලැබ තිබේ.
ලිපිය ආරම්භයෙහි දී මා සඳහන් කල ඒ අපූරු කෘතියෙහි කතුවරයා තවමත් ජීවතුන් අතර නම්, තමාගේ මීලඟ පොතට මෙලෙස නම් තබනු සිකුරු ය:
"Cricket Ugly Cricket"
[සත්වෙනි ලෝක කුසලාන කි‍්‍රකට් තරගාවලිය නිමිති කොට ගෙන කම්කරු මාවත පුවත්පතට (1999 ජූනි 25 / ජූලි 09 කලාප) මවිසින් ලියන ලද "කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවේ අවගමනය: වානිජකරනය, ජාත්‍යනුරාගය හා පුද්ගලවාදය" නමැති ලිපියෙන් ඇතැම් කරුනු මෙහිලා යලි උපුටා ගැනින.]
[ලිපියෙහි අක්ෂර වින්‍යාසය ලේඛකයාට අභිමත පරිදි යොදා ඇත.]
ලෝක කුසලාන තරගාවලිය පැවැත්වෙන අතරතුර ක‍්‍රිකට් විචාරකයෝ ද, විස්තර කථකයෝ ද, මාධ්‍යවේදිහු ද, ක‍්‍රීඩා ලෝලීහු ද, සුපුරුදු පරිදි, නොවැදගත් සංවාදයන්හි පැටලී සිටියහ. අසවල් ක‍්‍රීඩකයා කපා හැරියේ මන්ද? අසවල් ක‍්‍රීඩාංගනයට තරගයක් නොදුන්නේ මන්ද? අසවල් දුර්වලතා සහ අක‍්‍රමිකතා සිදු වූයේ කාගේ වරදින් ද? යනාදී වසයෙනි. රාවය පුවත් පතෙහි පල වූ ඇතැම් ලිපියකින් ක‍්‍රිකට් විශයයෙහි බල පැවත්වෙන කලාපයීය දේශපාලනය, වර්ගවාදය හා වානිජ්‍යය ප‍්‍රශ්න කෙරී තිබුන ද, සමස්තයක් ලෙස, යට කී සියලු විශ්ලේශන, ඒ හෝ මේ කාරණාව විවේචනය කිරීමෙන් සෑහීමට පත් වූවා විනා වත්මන් ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාවෙහි ජුගුප්සාජනක මුහුනුවර ගෝලීය සංස්කෘතික ඛාදනයේ හා පරිහානියේ ප‍්‍රකාශනයක් ලෙස දැක ගැනුමට අපොහොසත්ව තිබුනි. එබඳු වටහා ගැනීමක් සඳහා අදාල ප‍්‍රස්තුතය ඓතිහාසික වූත් ජාත්‍යන්තර වූත් සන්දර්භයක් තුල සාකච්ඡා කළ යුතු ය.
ලෝක කුසලාන තරගාවලියෙහි කෙටි ඉතිහාසය දෙස හැරී බලන කල්හි එය ඉතා ඉක්මනින් ජනපි‍්‍රය වූ අන්දම දශක දෙක තුනක් ඇතුලත එහි පේ‍්‍රක්ෂක සංඛ්‍යාවෙහි දැවැන්ත ආරෝහනය යමෙකුට පෙනී යයි. තරගාවලිය නිමිත්තෙන් නිකුත් වන නිල සමරු භාණ්ඩ ලැයිස්තුව පමනක් පිටු ගණනාවක් පුරා දිවෙයි (1975 ප‍්‍රාරම්භක අවස්ථාවෙහි නිකුත් කෙරුනේ සිහිවටන තුන හතරක් පමනි). තරගාවලියට පෙර සිට ම, ඊට සහභාගි වන සෑම රාජ්‍යයක ම මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍යයන්හි ප්රධාන සිරස්තලය වනුයේ කි‍්‍රකට් ය. අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් පවතිනුයේ රටවල් ස්වල්පයක පමණක් හෙයින් ‘ලෝක කුසලානය’ යන නම පවා උචිත නැතැ යි යමෙකු පැවසුවහොත් එය ද අසාධාරණ නොවේ. එසේ නම්, ප‍්‍රස්තූත තරගාවලිය අලලා ගත් ඝෝශාවෙහි හා උන්මාදයෙහි අරුත කිම?
වෙලඳපොල ග‍්‍රහනය
අප ජීවත් වන මේ ධනේශ්වර යුගයෙහි කී‍්‍රඩාව සුලු පිරිසකගේ වරප‍්‍රසාදයක් මිස මහජනතාවන්ගේ උරුමයක් නොවේ. ලෝක ජනගහණයෙන් අති බහුතරයකට කී‍්‍රඩා කිරීමෙහි ඉඩප‍්‍රස්ථා නොමැත. ඔවුන් විනෝදාස්වාදය ලබනුයේ ක‍්‍රීඩාව නැරඹීමෙනි. එහෙත්, ධනපති ක‍්‍රමය එම අවස්ථාව වුව ධනෝපායනයෙහි යොදවයි (නා නා ප‍්‍රකාර වෙළෙඳ දැන්වීම් සඳහා ඉඩ සලසනු වස් රූපවාහිනී තිරයෙහි ක‍්‍රීඩාව දිස්වන රාමුව ප‍්‍රමානයෙන් කුඩා වන අයුරු නිරීකෂනය කරන්න). ක‍්‍රිකට් ප‍්‍රවර්ධනය පිණිස ඉදිරිපත්ව සිටින අනුග‍්‍රාහක සමාගම් විසින් එය අධික ලාභ උපදවන ව්‍යවසායයක් බවට - කී‍්‍රඩාව ද, කී‍්‍රඩකයින් ද උණු කැවුම් මෙන් විකිණෙන හුවමාරු භාණ්ඩ බවට පත් කෙරී ඇති බව නොකිවමනා ය. ඔවුන්ට, කී‍්‍රඩාව යනු තම නිපැයුම් අලෙවි කර ගැනුමෙහි ද, තම ප‍්‍රතිරූපය ගොඩනඟා ගැනුමෙහි ද, බදු සහන ලබා ගැනුමෙහි ද වාහකයකි. මෙලෙස, ඔලිම්පික් උලෙලෙහි සිට පාසල් ‘බිග් මැච්’ දක්වා සකල සියලු කී‍්‍රඩා උත්සව අනුග‍්‍රාහකයින් අතර තරගයක් බවට පෙරලී තිබෙන තතු යටතේ, ඊනියා ‘කි‍්‍රකට් වසන්තයක්’ පිළිබඳව කෙරෙන දැවැන්ත ප‍්‍රචාරයෙහිත් ඉරිදා පොලකින් නැගෙන ගාලගෝට්ටියෙහිත් වැඩි වෙනසක් නැත. සත්තකින් ම, මේ කාලකන්නි අවධියෙහි වෙළඳපොල නීතියට අවනත නො වන මොනයම් කී‍්‍රඩාවකට වුව පැවැත්මක් නොමැත. කෙටියෙන් කියතොත්, නූතන කි‍්‍රකට් කර්මාන්තය වටා මුදල් ගැවසෙනුයේ ඩොලර් කෝටි ගනනිනි.
මූලාරම්භය හා වර්ධනය
ඩබ්ලිව්. ජී. ගේ‍්‍රස්
"Cricket Lovely Cricket" - ඒ මා කුඩා කල කියවන ලද පොතක නම ය. කි‍්‍රකට් යනු අධිරාජ්‍යවාදයෙහි - බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදයෙහි නිපැයුමකි. එහෙයින් ම, එය උපතේ සිට ම මුදල් ගනුදෙනු සමඟ බැඳී පැවතින. 1697 දී සසෙක්ස් හි සංවිධානය කෙරුනු මංගල කි‍්‍රකට් තරගය මත් ගිනි පනහක් වෙනුවෙන් පැවැත්වූවක් බව බි‍්‍රතාන්‍ය විශ්වකෝශය පවසයි. නූතන කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවේ පියා හැටියට පිලිගැනෙන ඩබ්ලිව්. ජී. ගේ‍්‍රස් (1848-1915) මත් වෘත්තීය ක‍්‍රීඩාවෙහි නිරත විය. එසේවතුදු, එවක කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව මුදලේ ආධිපත්‍යයට මුලුමනින් නතුව තිබුනේ නැත. පෙර කී ගේ‍්‍රස් ලකුනු නොලබා දැවී ගිය අවස්ථාවක, කී‍්‍රඩා ලෝලීන් රැස්ව සිටින්නේ තම පිති හරඹය නැරඹීමට බැවින් තමාට නැවතත් පන්දු එවන ලෙස කියා සිටි බැව් පැවසේ! සත්තකින් ම, අඩ සියවසකට පෙර පවා කි‍්‍රකට් සංසන්දනාත්මකව සුන්දර කී‍්‍රඩාවක් ලෙස පැවතින. වාද්‍ය සංගීතය එහි දැවැන්ත වැදගත්කමත් පූර්න වර්ධනයත් සාක්ශාත් කලේ ධනවාදය යටතේ බැව් (ජර්මානු සංගීතඥ) හාන්ස් අයිස්ලර් සඳහන් කලේ ය. එසේ ම, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව එහි ඉහල ම තාක්ශනයත් පරිපූර්න රූපාකාරයත් අත්පත් කොට ගත්තේ ධනවාදය යටතේ ය.
13වෙනි සියවසෙහි පටන් වැඩවසම් එංගලන්තයෙහි ප‍්‍රත්‍යන්ත පෙදෙස්වල පැතිර තිබුනු ‘ක‍්‍රයිස්’ ක‍්‍රීඩාව කි‍්‍රකට් යනුවෙන් බෞතීස්ම කෙරුනේ 17වෙනි සියවස අග දී ය. ඒ වූ කලි ධනවාදයෙහි ආරම්භක (ප‍්‍රගතිශීලී) අවධිය යි. අනතුරුව ක‍්‍රමිකව වර්ධනය වූ කි‍්‍රකට්, ධනවාදයෙහි ඉහල ම අදියර ලෙස ලෙනින් හැඳින්වූ අධිරාජ්‍යවාදය යටතේ එහි ඉහල ම රූපය - ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් - අත්පත් කොට ගති. ඒ වන විට, විධිමත් කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව ග්රාමීය ජනතාව වෙතින් ලන්ඩනය කේන්ද්‍ර කොට ගත් වරප‍්‍රසාදිත ධනපති පන්තිය අතට මාරු වී තිබින. දැවැන්ත ප‍්‍රාග්ධනයක හිමිකරුවන් ද, හිරු නොබසින අධිරාජ්‍යයෙහි පාලකයන් ද වූ මේ ධනපතීන් හට කි‍්‍රකට් වෙනුවෙන් වැය වන ධන සම්භාරයත් දිගු කාලයත් ප‍්‍රශ්නයක් නොවී ය. තව ද, තම ව්‍යාපාරික ගනුදෙනුවලදී සහ තම ෆැක්ටරි තුල දී කිසිසේත් රැකිය නො හැකි වූ ‘මහත්මා ගති’ ඔවුහු තම කී‍්‍රඩාවට ආරෝපනය කලහ. වැඩි කල් නොයා ම එය එංගලන්තයෙහි ජාතික ගිම්හාන කී‍්‍රඩාව බවට පත් විය.
රදලවාදය හා පුරුශෝත්තමවාදය
කෙසේ වෙතත්, වැඩවසම් නශ්ඨාවශේශ සමහරක් ද කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවට මුසුව තිබින. මුල දී, එම ක‍්‍රීඩාව හුදෙක් රදල පෙලැන්තියට සීමා විය. 1960 ගනන් වන තෙක් ම ‘මහත්වරුන් සහ ක්රීඩකයන්’ අතර (gentlemen vs. players ) වාර්ශික තරග පැවැත්වින. මහත්වරුන් ක‍්‍රීඩාගාරයට ඉදිරිපසින් සම්ප‍්‍රාප්ත වන විට ක්රීඩකයන් ඇතුලූ වූයේ පස්සා දොරෙනි!
ජෝර්ජ් වොශිංටන්ගේ අනුශාසකත්වය යටතේ, එංගලන්තයට හා ඔස්ටේ‍්‍රලියාවට පවා පෙර ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් සෙල්ලම් කල අමෙරිකාව සහ කැනඩාව තුල එය ජාතික ක‍්‍රීඩාව ලෙස ස්ථාපනය නොවූයේ, තම වංශවත්භාවය පිලිබඳව අමෙරිකානු හා කැනේඩියානු ධනපතීන් තුල හට ගත් සැක සාංකාව නිසා බැව් හාවර්ඞ් සරසවියෙහි සමාජ විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු විසින් පෙන්වා දෙනු ලැබ තිබේ. ක‍්‍රිකට් සමාජයන්හි සභාපති තනතුර ‘President’ යනුවෙන් හැඳින්වෙයි නම් දේශයේ නායකයාට ඒ නම උචිත නොවන්නේ මන්දැ යි 1780 දී අමෙරිකානු ජනරජයේ දෙවෙනි ජනාධිපති ජෝන් ඇඩම්ස් කොන්ග‍්‍රසයෙන් ප‍්‍රශ්න කලේ ය (එස්. පතිරවිතාන, —How America escaped being a cricketing country? ˜" Sunday Observer" 15/10/2006)
ජාත්‍යන්තර මට්ටමින් කාන්තා කි‍්‍රකට් ප‍්‍රචලිතව තිබීම නොතකා එම කී‍්‍රඩාව විශයයෙහි ගතානුගතික පුරුශෝත්තමවාදය තවමත් එක්තරා දුරකට බලපැවැත්වෙයි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි පැරනිතම හා ප‍්‍රමුඛතම මූලස්ථානය වන මාර්ලිබෝන් කි‍්‍රකට් සමාජයෙහි (MCC) සාමාජිකත්වය එදා සිට ම ස්තී‍්‍රන්ට අකැප ය. ‘කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන්ගේ මක්කම’ ලෙස ප‍්‍රකට සුප‍්‍රසිද්ධ ලෝඞ්ස් කී‍්‍රඩා මන්ඩපයෙහි දිගු ආලින්දය අදටත් ස්තී‍්‍රන්ට තහනම් ප‍්‍රදේශයකි.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට්
1877 දී ආරම්භ වූ ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් සඳහා නිශ්චිත තරග කාලයක් නොවී ය (එංගලන්තය හා දකුනු අපි‍්‍රකාව අතර 1939 දී පැවති ටෙස්ට් තරගයක් දින නවයකට පසුව අත්හැර දමන ලද්දේ එංගලන්ත පිලට තම රට බලා යන නැව අල්ලාගත යුතුව තිබූ බැවිනි!). දෙවෙනි ලෝක සංග‍්‍රාමයෙන් පසුව, කඩා වැටුනු ජාතික ආර්ථිකයන් පිලිසකර කිරීමෙහි වෑයමක නිරත වූ ධනපතීහු ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් දින පහක (පැය 30 ක) උපරිමයකට යටත් කලහ.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට්හි දී, එක් පිලකට කී‍්‍රඩා වාර (ඉනිම) දෙක බැගින් හිමි වන අතර ඉනිමක් තුල යැවෙන පන්දු වාර ( ඕවර) සංඛ්‍යාවෙහි සීමාවක් නැත. එහෙයින්, පිතිකරුගේ කී‍්‍රඩා ශෛලිය - එහි සියලූ සබලදුබලතා මැනවින් නිරීක්ශනය කරමින් සුදුසු උපමාරු යෙදීමෙහි අවස්ථාව පන්දු යවන්නාට හිමි වෙයි. එසේ ම, දුර්වල පන්දු පමනක් තෝරාබේරාගෙන දීර්ඝ ඉනිමක් කී‍්‍රඩා කිරීමෙහි අවස්ථාව පිතිකරුට හිමි වෙයි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි දැකිය හැකි සෑම මනරම් පිති හැසිරවීමක් (stroke play ) සහ සෑම මනරම් පන්දු විශේශයක් ම වර්ධනය කෙරුනේ යට කී අධ්‍යයනයෙහි හා පලපුරුද්දෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් වසයෙනි.
වෙනත් බොහෝ කී‍්‍රඩාවන් මෙන් නොව, ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් වානිජ රකුසාගේ ග‍්‍රහනයට හසු වූයේ වඩාත් සෙමෙනි. එයට පැහැදිලි හේතුවක් තිබින. දින කීපයක් මුලුල්ලෙහි පැවැත්වෙන, නිතර ජය පරාජයෙන් තොරව අවසන් වන, විටෙක පේ‍්‍රක්ශකයා අලසභාවයට පත් කරන කී‍්‍රඩාවක් මුලූමනින් වානිජකරනය කිරීම අසීරු කටයුත්තක් විය. ඒ සඳහා සාමාන්‍ය කී‍්‍රඩාවෙහි දැකිය හැකි මෙකී ‘දුර්ගුන’ අහෝසි කල යුතුව තිබින. එය කල හැකි වූයේ කී‍්‍රඩාවෙහි ස්වරූපය මත් වෙනස් කිරීමෙනි.
සීමිත ඕවර තරග
කි‍්‍රකට් සඳහා පවතින ඉල්ලුම ශීඝ‍්‍රයෙන් ඉහල ගියේ, 1960 දශකයෙහි, වානිජමය කොන්දේසි මගින් නිර්නිත සීමිත ඕවර තරගවල ආරම්භයත් සමඟිනි. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි නිජ භූමිය වන එංගලන්තය සම්බන්ධයෙන් වුව මෙය සත්‍යයකි. ඕනෑ ම කී‍්‍රඩාවක මූලාරම්භයට - දරුවන්ගේ ‘හැංගිමුත්තු’ සෙල්ලමට පවා ආර්ථික පදනමක් ද සමාජ- මනෝවිද්‍යාමය පසුබිමක් ද තිබෙන බව පෙන්වා දීම අසීරු නොවේ. එතෙතුදු නොව, දෙන ලද කී‍්‍රඩාවක සෑම නව ප‍්‍රභේදයක් මත් මෙකී සාධකද්වයෙහි ඵලයකි. එබැවින්, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි සංක්ශිප්ත ප‍්‍රභේදය හෙවත් සීමිත ඕවර තරග බිහි වූයේ කිනම් තතු යටතේ ද?
පශ්චාත් යුදකාලීන ලෝක පර්යාය වඩවඩා අර්බුදයට යත් ම ධනේශ්වර සමාජ ජීවිතයෙහි කලබලකාරී බව, අවිවේකය, නොසන්සුන්තාව හා නොඉවසිලිමත්කම වඩවඩා උග‍්‍ර විය. මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් වසයෙන්, එතෙක් ආර්ථික ක්ශේත‍්‍රයෙහි කි‍්‍රයාත්මක වූ - වඩා සරලව කියතොත්, භාන්ඩ හා සේවා සම්බන්ධයෙන් බහුලව බලපැවැත්වුනු, සෑම කාර්යයක් ම කඩිනමින් සපුරා ගැනුමෙහි අවශ්‍යතාව නොහොත් ‘ක්ශනික නූඞ්ල්ස්’ සංකල්පය සංස්කෘතික උපරි- ව්‍යුහය තුලට ද කාවැදින. එතෙක් සාපේක්ශ නිදහසක් භුක්ති විඳි කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව තුල මේ ප‍්‍රවනතාව ඉස්මතු වූයේ එක් දින කි‍්‍රකට් වසයෙනි. වැඩි පේ‍්‍රක්ශක පිරිසක් ඇද ගැනීම, රූපවාහිනී සජීවී විකාශන අයිතියෙහි විකිනුම් වටිනාකම, අනුග‍්‍රාහකයින් සොයා ගැනුමෙහි පහසුව, ඔට්ටු තැබීමේ ව්‍යාපාරයන්හි සාර්ථකත්වය, නව ගොදුරු බිම් එලිපෙහෙලි වීමෙහි විභවය යනාදී කී නොකී වෙලෙඳ අරමුනු එය පිටුපස පැවතින.
1963 දී, එංගලන්ත ප‍්‍රාන්ත කන්ඩායම් අතර ජිලට් කුසලානය සඳහා පැවති ප‍්‍රථම අත්හදාබැලීමෙන් ම එහි ශක්‍යතාව පෙනී ගියේ ය. අනතුරුව පැන නැගි එක් දින ජාත්‍යන්තර තරග (ODI) බෙහෙවින් ජනපි‍්‍රය විය. ලෝක කුසලාන තරගාවලියකට පාර කැපුනේ මෙලෙසිනි.
ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් මෙන් නොව, සීමිත ඕවර ප‍්‍රභේදය තුල කී‍්‍රඩා තාක්ශනයෙහි හෝ කෞශල්‍යයෙහි අභිවර්ධනයට හිතකර වාතාවරනයක් නොපවතී. හැකි තාක් වේගයෙන් ලකුනු රැස් කිරීම පිතිකරුගේ අභිප‍්‍රාය වන අතර ප‍්‍රතිවාදී පිලෙහි මූලික අරමුන (පිතිකරු දවා ගැනුම නොව) ඔහුට ලකුනු නො දීම ය. වඩාත් ශෝචනීය වනුයේ පන්දු යවන්නාට අත්වන ඉරනම යි. තමාට නියමිත පන්දු වාර ස්වල්පය තුල දැඩි නීතිරීතිවලට යටත්ව ඔහු පන්දු යැවිය යුතු ය. උපක‍්‍රමික වසයෙන් වුව පා ඉන්නට පිටින් පන්දුව යොමු කිරීමට ඔහුට අවසර නැත. එමතුදු නොව, එක් දින තරග සඳහා නිතර ම තනතිලි සැකසෙනුයේ ද පිතිකරුවන්ගේ වාසියට ම ය. මේ සියල්ලෙන් පැහැදිලි වනුයේ කුමක් ද? සීමිත ඕවර කි‍්‍රකට් යනු හුදු වෙලෙඳාමක්, එනම්, පේ‍්‍රක්ශක පාරිභෝගිකයා පිනවීම ඉලක්ක කර ගත් ව්‍යාපාරයක් බව යි.
මේ අතර, වානිජමය ව්‍යවසායයක් වසයෙන් මේ නවතම ක‍්‍රීඩාවෙහි ගැබ් වන බලය හඳුනා ගත් කෙරී පැකර් නමැති ඕස්ටේ‍්‍රලියානු ධන කුවේරයා (මාධ්‍ය හිමිකරුවා) කී‍්‍රඩකයන් මිල දී ගෙන පුද්ගලික ලෝක තරගාවලියක් සංවිවධානය කලේ නිල කී‍්‍රඩාවට අභියෝග කරමිනි. එතැන් පටන්, ඉතා කෙටි කලක් ඇතුලත නා නා විධ අංගෝපාංග - වෛවර්න පිජාමා, විදුලි ආලෝකය, ධවල පන්දුව, පවර් ප්ලේ යනාදිය කි‍්‍රකට්වලට එකතු විය. මින් බොහොමයක් කී‍්‍රඩාව මත බලෙන් පැටවුනු ඒවා මිස එය විසින් සැබවින් ම ඉල්ලා සිටින ලද වෙනස්කම් නොවේ. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් හට කවදත් ඔබිනුයේ තාපය අඩුවෙන් අවශෝශනය වන සුදෝසුදු වස්ත‍්‍රය ම පමනි. එසේ ම, දිවා- රාති‍්‍ර තරග කී‍්‍රඩකයන්ගේ කායික හා මානසික ආරෝග්‍යයට එතරම් හිතකර නොවන බව වෛද්‍ය මතය යි. නමුත්, රූපවාහිනී නාලිකා ඔස්සේ කෝටි සංඛ්‍යාත ගෘහස්ථ පේ‍්‍රක්ශක සමූහයක් කී‍්‍රඩාවට ආකර්ශනය වීම හමුවේ කී‍්‍රඩකයන්ගේ සෞඛ්‍යය පරදුවට තැබීම වඩා ලාභදායී බව සංවිධායකයෝ තේරුම් ගත්හ. මොවුහු උශ්නාධික අරාබි කතරට පවා ‘පිජාමා කි‍්‍රකට්’ අපනයනය කලහ; එතෙකිනිදු නො නැවතී, හොංකොං සික්සර්ස් නමැති සය- සාමාජික කුඩා ලෝක තරගාවලියක් ද බිහි කලහ (මෙහි අනාගත ඉලක්කය හෙවත් යටි අරමුන, හොංකොං වැටමායිම පැන හැකි නම් ප‍්‍රකෝටි සංඛ්‍යාත පාරිභෝගික ජනතාවක් වෙසෙන චීනය තුලට ක‍්‍රිකට් රැගෙන යෑම යි). අභිනවයෙන් හඳුන්වා දෙන ලද Twenty20 ප‍්‍රකාරය ගැන කුමට කියමි ද?
දකුනු ආසියානු කි‍්‍රකට්
බි‍්‍රතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදීන් විසින් සිය යටත් විජිතයන් හට කි‍්‍රකට් හඳුන්වා දෙන ලද්දේ ශතවර්ශයකටත් පූර්වයෙන් වුව දකුනු ආසියාව පුරා වසංගතයක් මෙන් ‘කි‍්‍රකට් උන’ පැතිර ගියේ ඉතා මෑතක දී ය. වඩා නිශ්චිතව කියතොත්, 1983 දී ඉන්දියානු කන්ඩායම ලෝක ශූරතාව හිමි කර ගත් පසුව ය. අනතුරුව, 1992 දී පාකිස්තානු පිල ද 1996 දී ශී‍්‍ර ලංකා පිල ද ලෝක ශූරයින් ලෙස අභිශේක ලැබීමත් සමඟ ඉන්දු උප- මහාද්වීපයෙහි කි‍්‍රකට් උන්මාදය පෙර නොවූ විරූ මට්ටමට උත්සන්න වූ අතර මෙකල එය දොරක් දොරක් පාසා රැව් දෙන මාතෘකාවක්ව තිබේ. වෙසක් පුරපසලොස්වක දිනයෙහි ජනතාව ආගමික වත්පිලිවෙත්හි නිරත කරවනු වස් එදින රූපවාහිනියෙන් කි‍්‍රකට් නොපෙන්වීමට පියවර ගන්නැ යි මෙරට බෞද්ධ භික්ශූහු වරෙක රජයෙන් ඉල්ලා සිටියහ (අභිනව කි‍්‍රකට් රැල්ලෙහි තරම පමනක් නොව චිරාගත ආගම මුහුන දී සිටින අර්බුදයෙහි පරිමාව ද ඉන් පෙන්නුම් කෙරේ!).
විජිත රාජ්‍යයන්හි කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව මුල දී බි‍්‍රතානත්‍ ජාතිකයන් හා ඉංගී‍්‍රසි උගත් ස්වදේශීය ප‍්‍රභූ පෙලැන්තිය අත පැවතීමත් වත්මන් කි‍්‍රකට් පිපාසාව එක්තරා දුරකට සිසිල් බීම නිශ්පාදකයන් ප‍්‍රමුඛ බහු ජාතික සංගත කීපයක හා මාධ්‍ය ආයතනයන්හි අනුග‍්‍රහයෙන් නිර්මිත දේශපාලන උපායක් වීමත් කරනකොටගෙන මේ කලාපයෙහි බොහෝ දෙනා තුල කි‍්‍රකට් අරබයා පවතිනුයේ හදිසියේ වගා කෙරුනු, කෘතක රුචිකත්වයකි. පන්දු පිටියෙහි භාවිත වන පරිභාශාවේදයවත් ඔවුහු හරිහැටි නො දනිති.
ජයසූරිය භූමිකාව
එක් දින කි‍්‍රකට්හි, මුල දී ඕවරයකට 3.0ක් පමන වූ ලකුනු රැස් කිරීමෙහි දල වේගය නොබෝ කලෙකින් 5.0 දක්වා වැඩි විය. 1990 ගනන්වල, ශී‍්‍ර ලංකා පිලෙහි ආරම්භක පිතිකරුවෝ මෙයට නව මානයක් දෙමින් කී‍්‍රඩාව උඩුයටිකුරු කලහ; එනම්, පන්දු රැුකීම සීමා කෙරුනු මුල් ඕවර 15 තුල විශාල ලකුනු ප‍්‍රමානයක් හඹා ගියහ. ඔවුන් තම පිති ප‍්‍රහාරය දියත් කලේ ඕවරයකට 08-10 නැතහොත් ඊටත් වැඩි වේගයකිිනි. යම්කිසිවෙකු පැවසූ පරිදි, එය ගිනිකෙලි සංදර්ශනයක් විය. ශී‍්‍ර ලංකා පිලට 1996 ලෝක ශූරතාව හිමි වූයේ ද මූලිකව ම මෙකී උපායෙහි ‘සාර්ථකත්වය’ හේතුවෙනි. මෙහි ප්රධාන භූමිකාව (master blaster& රඟ පෑ සනත් ජයසූරිය තරගාවලියෙහි අනගිතම කී‍්‍රඩකයා ලෙස නම් කෙරින. එක් දින කි‍්‍රකට්හි වේගවත් ම ශතකය, අර්ධ ශතකය, වැඩි ම හයේ පහරවල් සංඛ්‍යාව, ඕවරයක් තුල රැුස් කල වැඩි ම ලකුනු ගනන යන ලෝක වාර්තා ඔහුගේ ගිනුමට බැර විය. ‘ක‍්‍රිකට් කී‍්‍රඩාවේ බයිබලය’ ලෙස සැලකෙන Wisden Cricketers’ Alamanack වාර්ශිකය තම චිරාගත සම්ප‍්‍රදායට පවා පිටුපාමින් එතෙක් එංගලන්ත භූමියෙහි කී‍්‍රඩා නොකල ජයසූරිය වසරෙහි හොඳ ම කී‍්‍රඩකයන් පස් දෙනා අතරට තෝරා ගති.
ජයසූරිය වීරයෙකු වූයේ පන්දු පිටියෙහි පමනක් නොවේ. ඔහු වෙලෙඳපොලේ ද වීරයෙක් බවට පත් විය. ඉන්දියාවෙහි පෙප්සි සමාගම ඔහු සමඟ ප‍්‍රචාරක ගිවිසුමකට එලඹුනේ කී‍්‍රඩකයෙකු සඳහා තමන් ඒ තාක් නොගෙවන ලද මුදලක් ඔහුට පිරිනමමිනි. "LMD" (ලංකා මන්ත්ලි ඩයිජස්ට්) නමැති මෙරට ප‍්‍රමුඛතම වානිජ සඟරාව ‘වසරේ ශී‍්‍ර ලාංකිකයා’ ලෙස ඔහුට උපහාර දැක්වී ය. වෙලෙඳ ප‍්‍රචාරයට සම්මාදම් වූ ප‍්‍රථම කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයා ජයසූරිය නොවෙතත් මෙහි සුවිශේශත්වයක් ඇත. ඔහුගේ ප‍්‍රහාරාත්මක පිති හරඹය කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි වර්ධනයකට වඩා වානිජ ලෝකය ලද ජයග‍්‍රහනයක් හැටියට ව්‍යාපාරිකයෝ ගනන් බැලූහ.
ශී‍්‍ර ලංකා පිලෙහි ‘සාර්ථකත්වය’ දුටු සෙසු රටවල් ද ජයසූරිය අච්චුවේ ප‍්‍රහාරකයන් සෙවීමෙහි උත්සුක විය. ප‍්‍රතිඵලය ඉතා ප‍්‍රකට ය: පන්දුවට පහර දීමෙහි කලාත්මක තාක්ශනය ‘වල් අඩි’ හා ‘පොල් අඩි’ මගින් විස්ථාපනය කෙරින. එක් දින තරගයට අවතීර්න වන ටෙස්ට් පිතිකරුවන්ට පවා එලෙස ලකුනු ලබා ගැනුමට බල කෙරී ඇත. ධනපති මාධ්‍ය ආයතන මත යැපෙන, කලෙක කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව බැබලවූ රිචී බෙනෝ, ඉයන් චැපල්, සුනිල් ගවස්කාර් බඳු ප‍්‍රවීනයන් පවා ඉන් වශීකෘතව කෑ මොර දෙන අතර ඊට හුරේ දමන, විටෙක ප‍්‍රචන්ඩකාරීව හැසිරෙන අති විශාල පේ‍්‍රක්ශක ජනකායක් ද නිර්මානය කෙරී ඇත. මේ වනාහි ජරපත් ධනේශ්වර සමාජයේ සංස්කෘතික ඛාදනයෙහි පැහැදිලි පිලිඹිබුවකි.
ජාතික විඥානය
අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි මෙකී පරිහානිය හුදෙක් වානිජකරනයෙහි විපාකයක් හැටියට සැලකීම වැරදි ය. පන්ති සමාජයෙහි නිර්මිතයක් වූත් කී‍්‍රඩා බලධාරීන්, විස්තර කථකයින්, මාධ්‍යවේදීන්, අනුග‍්‍රාහකයින් හා දේශපාලනඥයින් විසින් නිරන්තරයෙන් උද්දීපනය කෙරෙන්නා වූත් ඉතා ම විසකුරු, ජුගුප්සාජනක මනෝභාවයක් වන ජාතික විඥානය ද ඊට බෙහෙවින් වග කිව යුතු ය. වඩාත් සිත් ගන්නාසුලූ කාරනාව නම්, කලෙක පරගැති කී‍්‍රඩාවකැයි ක‍්‍රිකට් අවඥූාවෙන් බැහැර කල උදවිය - ඇතැම් ජනතාවාදීන් හා ජාතික චින්තනවාදීන් පවා එලිපිට නොවේ නම් රහසිගතව එය වැලැඳ ගැනීම යි.
ශ‍්‍රී ලංකාවට ටෙස්ට් වරම හිමි වීමට පෙර, මෙරට කි‍්‍රකට් පිටියෙහි පැවති (ලියුම්කරු සියැසින් දුටු) එක්තරා යථාර්ථයක් ඇත: ඵවක සිටි පේ‍්‍රක්ශක ප‍්‍රභූව තම පිලට මෙන් ම ආරාධිත විදේශීය පිලට ද සමෝසමව අත්පොලසන් දුන්හ. පේ‍්‍රක්ශාගාර තුල ජාතික ධජ ලෙල දුන්නා නම් ඒ ඉතා කලාතුරෙකිනි. හූ හඬක සේයාවකුදු නොවී ය. එහෙත්, මෙතතු වෙනස් වීමට ගත වූයේ එක් රැයකි; ජාතත්‍නුරාගයෙන් මත් කරන ලද අලුත්, ආගන්තුක, ලූම්පිත ප‍්‍රජාවක් පිටිය ආක‍්‍රමනය කිරීමත් සමඟිනි.
ප‍්‍රකට සමාජ විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු වන ඩේවිඞ් ඩන්හැම් හා සිසිර ජයසූරිය පෙන්වා දෙන පරිදි, "වාර්ගික ගැටුම, භීශනය, අසමානතාව, පරිපීඩනය, දරිද්‍රතාව, අයථා දේශපාලනය යනාදියෙන් හෙම්බත්ව සිටි මෙරට ජනතාව කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව වෙත ඇදී ගියේ රටක් වසයෙන් ශී‍්‍ර ලංකාව දිනුමක් ලද එක ම ක්ශේත‍්‍රය එය වූ බැවිනි. පුරා දශකයක් ප‍්‍රචන්ඩතාව අත්දුටු සහ ධර්මිශ්ඨ සමාජයක් පිලිබඳ පූර්ව සිහින වාශ්පීභවනය වනු දුටු රාජ්‍යයකට කි‍්‍රකට්වලින් ලැබුනේ මහඟු අස්වැසිල්ලකි. එමගින් මහජනතාවන් හට පලා යෑමෙහි මඟක් විවෘත විය" ("He who pays the piper: Mephistopheles and the opiate of one-day cricket˜" Pravada" 1999, කලාපය 6,1). මෙරටෙහි කි‍්‍රකට් ජනපි‍්‍රය වීමෙහිලා ඉවහල් වූ එබඳු සුවිශේශ සාධක පැවතියේ වුව, කි‍්‍රකට් සමඟ කැලතුනු ජාතිකවාදය (nationalism& කිසිසේත් තනි රටකට සීමා වූවක් නොවේ. සියලු කී‍්‍රඩාවන් විශයෙහි පොදුවේ අවුලුවනු ලබන ජාත්‍යොන්මාදය වැඩී එනුයේ එක ම මූලයකිනි: පරිහානිගත ධනේශ්වර ක‍්‍රමයෙනි. එහෙයින්, මෙය හුදු ශී‍්‍ර ලාංකික ප‍්‍රපංචයක් වසයෙන් සලකා ගැනුමෙහි දී, පූර්වෝක්ත ලේඛක දෙපල පාඨකයාගෙන් වසන් කරනුයේ එම අති මූලික කරුන යි.
නිශ්පාදනයෙහි භූගෝලීයකරනයත් සමඟ ‘ජාතික රාජ්‍යය’ නමැති යල් පීනු සංකල්පයෙහි පල්ල ගැලවී ගිය ද සංස්කෘතික ක්ශේත‍්‍රයෙහි තවමත් ජාතිකාභිමානය ඔජ වඩවනු ලැබේ. මහජනතාවන් තුල ව්‍යාජ දෘශ්ටිවාදයක් රෝපනය කරමින් ද, ජාතීන් භේදභින්න කරමින් ද (ඉන්දියාව හා පාකිස්ථානය අතර කි‍්‍රකට් තරගයක් යනු කුඩා යුද්ධයකි) ලෝක පරිමානව ධනපති පන්ති පාලනය තවදුරටත් පවත්වාගෙන යෑම මෙහි අරමුන යි. තරගකාරී කී‍්‍රඩාව ජාතිකවාදයට සරු පසකි. කී‍්‍රඩා ලෝලීන් ජාතික කොඩි’ වනමින් ද ජාතික ගී ගයමින් ද ඔල්වරසන් නගන අතරෙහි ව්‍යාපාරිකයෝ තම ලාභ රේට්ටු ඉහල නංවා ගනිති; පාලකයෝ මර්දනය දැඩි කරති.
ජාතික විඥානය ඒ ඒ භූමියෙහි දී විවිධ ස්වරූප ගනී. කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවෙහි පොල්මඃකාර එංගලන්තයෙහි දී එය ඉංගී‍්‍රසි (ඇන්ග්ලෝ සැක්සන්) සංස්කෘතික ජාතිකවාදය වෙයි. ඉන්දියාවෙහි දී එය හින්දු ස්වෝත්තමවාදය සමඟ ද, පාකිස්ථානයෙහි දී එය එක්තරා දුරකට ඉස්ලාම් මූලධර්මවාදය සමඟ ද බැඳී පවතී. දකුනු අපි‍්‍රකාවෙහි (මෑතක් වන තෙක්) එය නිල වර්නභේදවාදය විය. ඇබොරිජීනු ස්වදේශිකයන් හට කි‍්‍රකට් වරම අහිමි කැන්ගරු දේශයෙහි දී එය සුදු ඕස්ටේ‍්‍රලියාවක් පිලිබඳ ස්වප්නයකි. ජාතික කන්ඩායම්වලට ඉඳහිට වෙනස් ජනවර්ගයන්ට අයත් ක්රීඩකයන් ඇතුලත් වීම නොතකා එය එසේ වෙයි.
ජාතිකවාදයෙහි ශී‍්‍ර ලාංකික ප‍්‍රවර්ගය සිංහල වර්ගවාදය සමඟ සම්මිශි‍්‍රත ය. මෙරට ක‍්‍රිකට් විශයෙහි පැතිරුනු වර්ගවාදය 1970 දශකය තරම් ඈතට දිව යන බව පෙන්වා දෙනු ලැබ ඇත. එල්. ටී. ටී. ඊ සංවිධානය බිහි වීමටත් පෙර, එංගලන්තයේ ඕවල් පිටියෙහි බෙදාහරින ලද පති‍්‍රකවකින් අයැද සිටියේ වර්ගවාදී ශ‍්‍රී ලංකා ක‍්‍රිකට් පිල වර්ජනය කරන ලෙස යි (මයිකල් රොබර්ට්ස් හා ඇල්ෆ‍්‍රඞ් ජේම්ස්, Crosscurrents: Sri Lanka and Australia at Cricket, Walla Walla Press, Petersham,1998). මේ චෝදනාවෙන් නිදහස් වනු පිනිස දෙමල ජාතික ක‍්‍රීඩකයෙකු හට ද ඉඳහිට ජාතික කන්ඩායම තුල ඉඩක් ලබා දීමට වර්ගවාදී ධනපති කොලඹ ආන්ඩු වග බලා ගත් අතර මුත්තයියා මුරලිදරන් අඛන්ඩව කුසලතා පෙන්වීම ඔවුන්ට මහත් අස්වැසිල්ලක් විය.
ජාතිකවාදය, ජාත්‍යන්තර කම්කරු පන්තියෙහි එකමුතුවට බාධාකාරී වන බව ධනේශ්වර ආන්ඩු මැනවින් දනී. ලෝක පරිමානව, ප‍්‍රාග්ධනයෙහි වහලූන් වන වැටුප් ශ‍්‍රමිකයන් හට රටක් ජාතියක් නැති වග කම්කරු ව්‍යාපාරයෙහි නායකයෝ එදා සිට ම පෙන්වා දුන්හ. "ජාතිකාභිමානය නමැති දරුනු ශාපයෙන් ඔබ විමුක්තව සිටින වග මා නිරීක්ශනය කලේ බලවත් සන්තුශ්ටියකිනි" යි වරක් එංගල්ස් මාක්ස්ට ලියා යැවී ය.
අනෙක් අතට, කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් වෙත එල්ල වන දූශන චෝදනාවන්ගෙන් (match-fixing) පැහැදිලි වනුයේ මොවුන්ගේ ජාත්‍යනුරාගය අල්ලසට යට වන බව යි. සමහරුන් වැඩි වාසි ගෙනෙන ‘ලීග් ක‍්‍රිකට්’ වෙනුවෙන් ‘ජාතික මෙහෙවර’ පාවා දෙන බවට ද මැසිවිලි නැගේ. මේවායෙහි සැබෑ වරදකරු ඒ හෝ මේ ක‍්‍රීඩකයා නොව ඔවුන් එතැනට ඇද දමන්නා වූ සමාජ ක‍්‍රමය යි.
පුද්ගලවාදය
ධනේශ්වර යුගයෙහි දී තියුනු මුහුනුවරක් ගත් පුද්ගලවාදය (individualism) අනෙක් ඕනෑ ම ක්ශේත‍්‍රයක මෙන් ම කී‍්‍රඩා ලෝකය පුරා ද ඔඩු දුවන පිලිලයක්ව තිබේ. කි‍්‍රකට් යනු කාන්ඩ කී‍්‍රඩාවක් වුව පන්දු යැවීම, පන්දු රැකීම හා පන්දුවට පහර දීම යන අංශත‍්‍රයෙහි දී ම එය (පුද්ගලවාදය) ක‍්‍රියාත්මක වනු පෙනේ. කී‍්‍රඩකයන්ගේ පෞද්ගලික කුසලතා හෙවත් ‘ක‍්‍රිකට් වාර්තා’ හුවා දැක්වීම මෙහි පැරනිතම රූපය වන අතර කේවල නිපුනතා මත කී‍්‍රඩකයන් ශ්‍රේනිගත කිරීම (ranking / rating ) මෙහි නවතම, වඩාත් අශෝභන අංගය වෙයි. මෙලෙස, ධනපති ජනමාධ්‍ය හා වෙලෙඳ සමාගම් විසින් නන් අයුරින් පුම්බනු ලබන ‘කි‍්‍රකට් තරු’ අද්‍යතන සමාජය මත පතුරුවනුයේ සුලූපටු ආනුභාවයක් නොවේ. කී‍්‍රඩා ලෝලීහු, විශේශයෙන් ම, බාල හා තරුන පරපුර මේ සේරිවානිජ චරිත පරමාදර්ශ ලෙස සැලකීමට පුරුදුව සිටිත්.
කී‍්‍රඩකත්වය කෙලෙසීම
ඕනෑ ම කී‍්‍රඩාවක දී, කී‍්‍රඩකයන්ගෙන් අපේක්ශා කෙරෙන එක් වැදගත් ගුනාංගයක් ඇත. ඒ, කී‍්‍රඩකත්වය (sportsmanship) යි. 1932-33 වකවානුවෙහි එංගලන්ත පිලෙහි නායකයා විසින් යොදා ගැනුනු කුප‍්‍රකට "body line attack" (මේ උපාය පිතිකරුවන්ට අනතුරුදායක විය) බඳු ඇතැම් විරල සිද්ධියක් හැරුනු විට, කලකට පෙර, පොදුවේ කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩකයන් වෙතින් මෙය නොඅඩුව විද්‍යමාන විය. දැවී ගිය පිතිකරුවෙකු විනිසුරුගේ තීරනයට පෙර ම කී‍්‍රඩාගාරය වෙත පිය නැගීම එවක ඉතා සුලභ දසුනකි. එසේ ම, දැවී ගිය බවට තීන්දු කෙරුනු පිතිකරුවන් යලි පිටියට කැඳවීම ද නිතර සිදු විය. එහෙත්, කල් යත් ම, බොහෝ පිතිකරුවන් පෙරලා පැමිනියේ විනිසුරුට රවමිනි. අනෙක් අතට, ජාතිකවාදී විශබීජයෙන් ආසාදිත ඇතැම් විනිසුරන් පක්ශග‍්‍රාහී තීරන ලබා දුන් අවස්ථා ද ඇත. මේ අයුරින්, කලෙක ‘මහත්වරුන්ගේ කී‍්‍රඩාව’ (Gentlemen’s game) ලෙස බුහුමන් ලද කි‍්‍රකට් ‘මහත් හොරුන්ගේ කී‍්‍රඩාවක්’ බවට පෙරැුලීම නිසා මධ්‍යස්ථ විනිසුරන් මතු නොව කැමරා පුනර්රූපන මත යැපෙන තෙවන විනිසුරෙකු යෙදවීමට ද, ආරාවුල් බේරන තරග තීරකවරුන් පත් කිරීමට ද ජාත්‍යන්තර කි‍්‍රකට් සම්මේලනයට සිදු විය. සාමාන්‍යයෙන්, තරග තීරකයන් ලෙස බඳවා ගැනෙනුයේ කී‍්‍රඩකත්වය මැනවින් ප‍්‍රදර්ශනය කල හිටපු ක‍්‍රිකට් කී‍්‍රඩකයන් ය. ඒ සඳහා සුදුස්සන් තේරීම අද කලුනික සෙවීමක් වී ඇත.
සියලූ මානුශික සබඳතා හුදෙක් ද්‍රව්‍යමය ගනුදෙනු බවට ඌනනය කෙරුනු සමාජයක කී‍්‍රඩාවෙහි ආචාර ධර්ම පමනක් නොනැසී ඉතිරි විය හැකි ද? 1999 ලෝක කුසලාන තරගාවලියෙහි දී, ලකුනු අසූවක් ලබා සිටි පාකිස්ථානු පිතිකරු පාදයෙහි ආබාධයකින් බිම වැතිර ගත් කල්හි ඕස්ටේ‍්‍රලියානු පන්දු රකින්නන් ඔහු දුවද්දී දවා ගැනුමට හසු කර ගත් අශෝභන ලීලාව මත් කී‍්‍රඩාවෙහි වත්මන් ස්වභාවය මොනවට කියාපායි. මෑත ඉතිහාසයෙහි, අභ්‍යන්තර මතභේද හා පුද්ගල ගැටුම් උද්ගත නොවූ එක ද ජාතික කි‍්‍රකට් පිලක් වත් නොමැත. කී‍්‍රඩාව ජීවනෝපායයක් වීමෙහි ප‍්‍රතිඵල එබඳු ය. වර්තමානයෙහි, නිල කි‍්‍රඩාව මත් සූදු කෙලියකි. ඇතැමෙකුට එය ලොතරැයි දිනුමකි. තරගාවලියෙහි වීරයාට පිදෙන සුඛෝපභෝගී රථයෙන් එය සංකේතවත් වෙයි. මෙකල ටෙස්ට් කි‍්‍රකට් වුව තනිකර වෙලෙඳ ව්‍යාපාරයකි. එහි පැවති අතරමැද විවේක දිනය පවා ක‍්‍රීඩකයන්ගෙන් උදුරාගනු ලැබ ඇත.
ආයෝජකයන්ගේ නවතම ජාවාරම හෙවත් ඉන්දියන් ප්‍රෙමියර් ලීග් කුසලාන තරගාවලිය (IPL Trophy ) 18වෙනි සියවසෙහි වහල් වෙලෙඳාම සිහියට නංවයි. වෙනසකට ඇත්තේ එදා වහලාට හෝ වහලියට කිසිදු පෞද්ගලික ප‍්‍රතිලාභයක් හිමි නොවීම යි. මෙකී තරගාවලිය සඳහා ක්රීඩකයන් හට ලන්සු තැබෙනුයේ ඩොලර් මිලියන ගනනිනි. 2008 දී ඇරැඹනු ප‍්‍රථම වෙන්දේසියෙහි දී ම ක්රීඩකයන් 75ක් ඩොලර් 36,780,000 මුදලකට අලෙවි වූ අතර එක් ක්‍රීඩකයෙකුගේ සාමාන්‍ය වටිනාකම ඩොලර් පන් ලක්ශයක් පමන විය!
ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාවෙහි මේ දැවැන්ත පරිහානිය ධනේශ්වර සංස්කෘතියෙහි ශීඝ‍්‍ර කුනු වීමට අනුරූප වෙයි. එදා පැවති සම්භාවනීය කී‍්‍රඩාවත් මෙදා ‘කව්බෝයි’ කී‍්‍රඩාවත් අතර පවතිනුයේ ප‍්‍රගාඪ පරතරයකි. ධනවාදය තම අවධිය තුල පරිපාකයට පත් වාද්‍ය සංගීතය තමන් යටතේ ම පරිහානියට ගොදුරු කලේ යම් සේ ද, එසේ ම, එය තමන් විසින් පෝශනය කෙරුනු කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාව තමන් අතින් ම දූශනය කරනු ලැබ තිබේ.
ලිපිය ආරම්භයෙහි දී මා සඳහන් කල ඒ අපූරු කෘතියෙහි කතුවරයා තවමත් ජීවතුන් අතර නම්, තමාගේ මීලඟ පොතට මෙලෙස නම් තබනු සිකුරු ය:
"Cricket Ugly Cricket"
[සත්වෙනි ලෝක කුසලාන කි‍්‍රකට් තරගාවලිය නිමිති කොට ගෙන කම්කරු මාවත පුවත්පතට (1999 ජූනි 25 / ජූලි 09 කලාප) මවිසින් ලියන ලද "කි‍්‍රකට් කී‍්‍රඩාවේ අවගමනය: වානිජකරනය, ජාත්‍යනුරාගය හා පුද්ගලවාදය" නමැති ලිපියෙන් ඇතැම් කරුනු මෙහිලා යලි උපුටා ගැනින.]
[ලිපියෙහි අක්ෂර වින්‍යාසය ලේඛකයාට අභිමත පරිදි යොදා ඇත.]
මේ වියමන ඔබේ මූණු පොතට එක් කරන්න-
Tags- Cricket, History of Cricket, Sri Lankan Cricket, IPL, Cricket World Cup, Sanath Jayasuriya
පැරණි මාදිලියෙන් ලැබුණු ප්‍රතිචාර-
Darshana Medis මෙහෙම කියනවා :
Dear reader Angelo, Thanks for the valuable comment.
My article on Muralitharan was originally written in English but refused to publish by both national and international press.
Hope to submit an updated version to Boondi in due course. Thanks.
Darshana Medis
කිවුව වෙලාව- 2011-06-21 01:38:00
Dear reader Angelo, Thanks for the valuable comment.
My article on Muralitharan was originally written in English but refused to publish by both national and international press.
Hope to submit an updated version to Boondi in due course. Thanks.
Darshana Medis
කිවුව වෙලාව- 2011-06-21 01:38:00
Angelo Peiris මෙහෙම කියනවා :
Hey guys, read this marvelous study now, perhaps the best analysis ever written on the subject in the history of cricket.
Thanks Darshana for your excellent contribution. Earlier too, I noticed you wrote a well balanced article on Muralidaran for Ravaya newspaper. Why don't you publish these articles in English?
කිවුව වෙලාව- 2011-06-09 07:09:03
Hey guys, read this marvelous study now, perhaps the best analysis ever written on the subject in the history of cricket.
Thanks Darshana for your excellent contribution. Earlier too, I noticed you wrote a well balanced article on Muralidaran for Ravaya newspaper. Why don't you publish these articles in English?
කිවුව වෙලාව- 2011-06-09 07:09:03
Niro මෙහෙම කියනවා :
කිවුව වෙලාව- 2011-06-07 21:49:07
කිවුව වෙලාව- 2011-06-07 21:49:07
mahela මෙහෙම කියනවා :
කිවුව වෙලාව- 2011-06-06 20:30:05
කිවුව වෙලාව- 2011-06-06 20:30:05
Mathews මෙහෙම කියනවා :
කිවුව වෙලාව- 2011-05-31 01:45:37
කිවුව වෙලාව- 2011-05-31 01:45:37
sami මෙහෙම කියනවා :
yep
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 12:12:38
yep
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 12:12:38
rapture.D මෙහෙම කියනවා :
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 09:54:55
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 09:54:55
lakindu මෙහෙම කියනවා :
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 05:02:06
කිවුව වෙලාව- 2011-05-27 05:02:06
Currents
වෙසෙස් බූන්දි
අදහස් බූන්දි
කතා-බස් කරන්ට්ස්
රත්තරං ටික
කෙටියෙන්
ඔමරි කරන්ට්ස්
ඔත්තු කරන්ට්ස්
කට කොකියනවට
පැන බූන්දි
Viva Che
BoondiLets
Raha
Cine බූන්දි
රංග බූන්දි
සිත්තර බූන්දි
රහ කතා-බස්
අදහස් බූන්දි
රත්තරං ටික
රහ ඔත්තු
රහ වීඩියෝ
චිත්‍රකතා
BoondiLets
Sookiri
වෙසෙස් බූන්දි
කතන්දර බූන්දි
පොත් බූන්දි
සූකිරි කතා-බස්
අදහස් බූන්දි
රත්තරං ටික
සූකිරි ඔත්තු
රන් රෝස
BoondiLets
Plus
ප්‍රතිචාර
අඩවි දත්ත
Facebook Page
Boondi Google+
Boondi RSS
දර්ශන මේදිස් ගෙන් තවත් වියමන්
කවි
උතුරින් දකුනට
කවි
ලතෙත
කවි
බිරිඳ නලුවා අමතයි!
Cine
කලාව, කලා විචාරය සහ වෙන් වීමක් චිත‍්‍රපටය
සිත්තර
පරත්වාරෝපිත මනුශ්‍යාත්මය විනිවිද දකින depth
තවත් වෙසෙස් බූන්දි
මැදියම් රැයේ වාහනවලට අතවනන සුදු හැඳි ගැහැනිය
වාලම්පුරි- වාසනාව, විහිළුව සහ මිත්‍යාව
ආගිය අතක් නැති වූ 'මහසෝනා'
අපි තමයි නියම විප්ලවකාරයෝ..!
දත්තවාදී යුගයේ විප්ලවවාදින් හඳුනාගනිමු!
BoondiLets
නිකෝස් කසන්සාකිස් කියයි.
සැබෑ ගුරුවරු නම් තම සිසුන් තරණය කළ යුතු යයි සිතන දේ හරහා යාමට තමන් ම පාලම් බවට හැරවෙන්නෝ ය. තරණයට උදව් කළ පසු සතුටින් බිඳ... [More]
What's New | අලුතෙන්ම
කවි|
ආනන්ද
31-Secs
(රෝහණ පොතුලියැද්ද) මාලා කරුවෙකු සේ මල් සොයා යන
සසර සැරි ගමනක ඉම
අතහැරීම ම නිවන කියන උතුමෙකු
අත නෑර අල්ල ගති ආනන්ද
මල,පැහැය,සුවඳ, ඈ... [More]
සසර සැරි ගමනක ඉම
අතහැරීම ම නිවන කියන උතුමෙකු
අත නෑර අල්ල ගති ආනන්ද
මල,පැහැය,සුවඳ, ඈ... [More]
Cine|
අසන්ධිමිත්තා- වෘත්තයෙන් ආපස්සට
3-Mins
(ඩිල්ෂානි චතුරිකා දාබරේ) සාහිත්‍යය හෝ සිනමාපට තවදුරටත් සාම්ප්‍රදායික ආකෘතියම නොපතයි. රසවිඳින්නන්ව සාමාන්‍ය කතාවකින් නළවාදැමීමට නොහැකිය. තවදුරටත් ඔවුහුද හුරුපුරුදු නිර්මාණ ස්වභාවයම නොපතති. නිර්මාණකරුවකු... [More]
Cine|
රාමු තුළ යළි රාමු වුණු "දැකල පුරුදු කෙනෙක්"
6-Mins
(විකුම් ජිතේන්ද්‍ර) මේ යුගය ඡායාරූප හා කැමරා යුගයක් වන අතර වෘත්තීය හෝ අර්ධවෘත්තීය කැමරා භාවිත කරන ආධුනිකයා පවා අධි සුන්දරත්වයෙන් යුතු ඡායාරූප... [More]
අදහස්|
To Sir, With Love!
2-Mins
(තාරක වරාපිටිය) To Sir With Love යනු මීට වසර 28 කට පමණ ඉහතදී කළු සුදු ටෙලිවිෂන් තිරයකින් මා බැලු චිත්‍රපටයකි. එය එතෙක්... [More]
වෙසෙස්|
මැදියම් රැයේ වාහනවලට අතවනන සුදු හැඳි ගැහැනිය
5-Mins
(තිලක් සේනාසිංහ ) අද මෙන් මහජනයා හෝ රථවාහන බහුල නොවූ මීට දශක හය හතකට පෙර ඇතැම් දිනවල මැදියම් රැය ආසන්නයේ දී කොළඹ බොරැල්ලේ... [More]
ඔත්තු|
හෙල්මලී ගුණතිලකගෙන් 'සහස් පියවර'
5-Secs
හෙල්මලී ගුණතිලක විසින් රචිත පළමු කෙටිකතා එකතුව වන 'සහස් පියවර' කෘතිය මුද්‍රණද්වාරයෙන් එළි දක්වා තිබේ.... [More]
පොත්|
ඉණෙන් හැලෙන කලිසමක් රදවා ගන්න තතනමින්...
2-Mins
(රෝහණ පොතුලියැද්ද) පුද්ගල නාමයක්, වාසගමක් දුටු කල්හි ඔහුගේ ජාතිය/ ආගම/ කුලය/ ලිංගය/ ග්රාමීය, නාගරිකබව සිතියම් ගත කිරීම සාමාන්‍ය පුරුද්දක්. නමුත් "ඩොමිනික් චන්ද්‍රසාලි"... [More]
කෙටියෙන්|
මොන එල්ලුං ගස් ද?
පොත්|
උමතු වාට්ටුවට අප්පචිචී ඇවිත්!
6-Mins
(කේ.ඩී. දර්ශන) 'උඹට එහෙම යන්න බැහැ උඹ ඉන්න ඕනෙ මම ළඟ. මගේ හෙවණැල්ලෙන් මිදෙන්න උඹට බැහැ.'
(-41 පිට)
'මම ගල් ගැහී අප්පච්චී දෙස බලාගෙන... [More]
(-41 පිට)
'මම ගල් ගැහී අප්පච්චී දෙස බලාගෙන... [More]
රත්තරං ටික|
මෙන්න බත් කූරෙක්!
28-Secs
මත්සුවා බැෂෝ යනු කෘතහස්ත ජපන් කවියෙකි. බැෂෝගෙ කවිකාර කම දැක දිනක් ඔහුගේ ශිෂ්‍යයෙකු ද කවියක්... [More]
කවි|
ජානූ! පේ‍්‍රමයෙන් විතැන් විය හැකි දැයි මට කියන්න
24-Secs
(තුෂාරි ප්‍රියංගිකා) එකින් එක මතක අහුලමි
මංජුසාවකි හදවත මතක අහුරමි
සීත හිමයේ මිදුණු හිමකැටිති යට
ඔබට කවි ලියා සඟවමි
ජානූ!
පසුපස සෙවණැල්ල සේ ඇදෙමි... [More]
මංජුසාවකි හදවත මතක අහුරමි
සීත හිමයේ මිදුණු හිමකැටිති යට
ඔබට කවි ලියා සඟවමි
ජානූ!
පසුපස සෙවණැල්ල සේ ඇදෙමි... [More]
පොත්|
සෞන්දර්යය වෙනුවට කටු අතු- අපේ යුගයේ උරුමය!
13-Mins
(චූලානන්ද සමරනායක) කිවිඳියකගෙ කාව්‍ය ග‍්‍රන්ථයක් එළිදක්වන මොහොතක ඇගේ කවියට ප‍්‍රවේශ වෙන්න වඩාම සුදුසු මාවත මොකක්ද? මේක ටිකක් විසඳගන්න අමාරු ප‍්‍රශ්ණයක්. මොකද අද... [More]
ඔත්තු|
'නො පවතිනු වස් ප්‍රේමය ව පවතිමි' සහ 'පියා නො හැඹූ පියාපත්'- දෙසැ. 01
11-Secs
මාලතී කල්පනා ඇම්බ්‍රෝස්ගේ 'නො පවතිනු වස් ප්‍රේමය ව පවතිමි' සහ 'පියා නො හැඹූ පියාපත්' කාව්‍ය... [More]
වෙසෙස්|
වාලම්පුරි- වාසනාව, විහිළුව සහ මිත්‍යාව
1-Mins
(තාරක වරාපිටිය) ලංකාවේ ඉහළ "අලෙවි වටිනාකමක්" ඇති, ‘අනුහස් ඇති’ ගුප්ත වස්තුවකි වාලම්පුරිය. මෙම ‘වටිනාකම’ තීරණය වන්නේ එහි ඇති ද්‍රව්‍යමය වටිනාකම හෝ වෙනත්... [More]
පොත්|
"මතක වන්නිය" හෙවත් උතුරේ ශේෂ පත්‍රය
3-Mins
(සුරෝෂන ඉරංග) කලා කෘතියකින් භාවමය කම්පනයක් ඇතිකළ හැකි නම් එයට කිසියම් සමාජ බලපෑමක් සිදුකළ හැකිය. එසේ කම්පනයත්, පශ්චාත්තාපයත් ජනිත කළ, දමිළ බසින්... [More]
අදහස්|
විද්‍යාවේ සියවසක පිම්ම!
2-Mins
(තාරක වරාපිටිය) පසුගිය සියවසේ මිනිස් ශිෂ්ඨාචාරය මුහුණපෑ ප්රධාන මාරක අභියෝග තුන වුයේ වසංගත, සාගත හා සංග්‍රාමයන්ය. ඒ සියවස තුල එසේ ඉන් මියැදුන... [More]
කරන්ට්ස්|
"අඟ"
19-Secs
(උපුල් සේනාධීරිගේ) අංඟ පුලාවකට නැති මිනිස්සු
තම හිස අත ගෑහ
අඟක්... ඔව් අඟක්
රයිනෝසිරසක හැඩගත් අඟක්
මොළයක් නැති සිරසක්
තෙතක් නැති හදවතක්... [More]
තම හිස අත ගෑහ
අඟක්... ඔව් අඟක්
රයිනෝසිරසක හැඩගත් අඟක්
මොළයක් නැති සිරසක්
තෙතක් නැති හදවතක්... [More]
වෙසෙස්|
ඇනා කැරනිනා සහ ඇනා ස්ටෙපානොව්නා
7-Mins
(ඩිල්ෂානි චතුරිකා දාබරේ) ලියෝ තෝල්ස්තෝයි විරචිත ඇනා කැරනිනා නවකතාවේ ප්රධාන කථා නායිකාව වන ඇනා අර්කෙඩියෙව්නා කැරනිනා නමැති චරිතය ගොඩනැංවීම සඳහා තෝල්ස්තොයිට කාන්තාවන් කිහිප... [More]